Israël blonk uit in inlichtingenwerk. Als Iran zijn luchtafweersystemen beter weet te verbergen, kan het zich de volgende keer sterker verdedigen.
Israël wist tijdens het recente 12-daagse conflict met Iran indrukwekkend luchtoverwicht te behalen. Dit wordt door experts in contrast geplaatst met de moeite die Rusland heeft om de Oekraïense luchtmacht te domineren, en het falen van de VS om datzelfde te doen tegen de Houthi’s in Jemen.
Volgens Douglas Birkey, directeur van het Mitchell Institute for Aerospace Studies, bevestigt Israël met zijn verrassingsaanval op Iran de blijvende waarde van klassiek luchtoverwicht – zelfs in een tijdperk van drones en ballistische raketten.
“Vraag jezelf af: wil je Oekraïne zijn of Israël? Oekraïne heeft geen enkel vermogen om de lucht te beheersen. Israël had vrij spel,” aldus Birkey.
Toch waarschuwen militaire analisten dat directe vergelijkingen misleidend zijn. Elk conflict kent unieke omstandigheden en strategische achtergronden.
Historisch en technologisch voordeel
Na de val van de sjah in 1979 verouderde Iran’s Amerikaanse luchtvloot snel. Israël wist dus dat het zich weinig zorgen hoefde te maken over Iraanse piloten. Oekraïne daarentegen had nog 55 operationele gevechtsvliegtuigen bij het begin van de Russische invasie in 2022.
Rusland kende Oekraïne’s luchtafweersystemen goed, zoals de S-300’s en Buk-raketten, maar wist ze niet tijdig uit te schakelen – een fout die Moskou nog steeds duur komt te staan. Oekraïne, geholpen door de VS, verspreidde zijn afweerinstallaties, kreeg Stinger-raketten en later zelfs Patriot-systemen.
Israël trok lessen uit deze Russische fouten. Op de eerste dag schakelde het de Iraanse luchtafweer uit, deels met behulp van Mossad-agenten, drones die Iran waren binnengesmokkeld, en aangepaste F-35 straaljagers.
Toen de Iraanse luchtafweer uitgeschakeld was, konden ook de minder geavanceerde Israëlische F-15’s en F-16’s vrij opereren.
Inlichtingen als sleutel tot succes
De sleutel tot het Israëlische succes was volgens experts het jarenlange verzamelen van gedetailleerde inlichtingen over Iran’s verdedigingssysteem.
“Het was die precisie in het lokaliseren en vernietigen van luchtafweerinstallaties die Israël luchtoverwicht gaf,” aldus Andrew Curtis, voormalig commandant bij de Britse luchtmacht.
Dat Israël dit lukte, terwijl de VS er tussen 2024 en 2025 niet in slaagde om soortgelijke Houthi-installaties in Jemen effectief uit te schakelen, benadrukt het belang van doelgerichte inlichtingenverzameling.
Een anonieme Amerikaanse defensiebron verklaarde dat Houthi-luchtverdediging geen prioriteit was voor de Amerikaanse inlichtingendiensten, in tegenstelling tot hoe Israël te werk ging in Iran.
Iran herbewapent zich
Na het staakt-het-vuren in juni is Iran begonnen met het heropbouwen van zijn luchtafweer, onder meer met Chinese luchtdoelraketten. Volgens analisten maakt dat een toekomstig conflict onvoorspelbaarder.
“Als Iran zijn systemen beter weet te verstoppen en inlichtingenlekken kan dichten, wordt het voor Israël lastiger om opnieuw luchtoverwicht te verkrijgen,” zegt Curtis.
“Als je kunt vinden, kun je vernietigen. Als je kunt verbergen, kun je overleven.”
Een voormalig Amerikaans topfunctionaris blijft echter sceptisch: “De ayatollah gelooft nog steeds dat hij 200 Amerikanen doodde bij de aanval op Al-Asad in 2020, terwijl dat niet zo was. Iran trekt weinig lessen uit mislukkingen.”
Israël beweert tijdens het conflict de helft van de Iraanse lanceerinstallaties op de grond te hebben vernietigd. Toch kon Iran tot aan het staakt-het-vuren raketten op Israëlische steden afvuren. Sommige daarvan troffen zelfs vijf Israëlische militaire installaties, meldde The Telegraph.
Uitputting dreigt voor Israël
Ondanks de steun van het Amerikaanse luchtafweersysteem, waaronder het THAAD-systeem en Amerikaanse raketvernietigers in de Middellandse Zee, blijft het probleem van beperkte voorraden.
“Er zijn maar zoveel onderscheppingsraketten. Voorraden raken op,” waarschuwt Birkey.
Luchtoverwicht is geen constante. Israël heeft dat gemakkelijker boven Libanon dan boven het uitgestrekte Iran. Bovendien probeert Iran inmiddels Israëlische spionnen op te sporen en te elimineren.
Met de levering van Chinese luchtdoelraketten staat Israël nu voor een dilemma: moeten ze opnieuw toeslaan of afwachten? Premier Netanyahu bezocht vorige week Washington om, volgens bronnen, steun te verkrijgen voor een mogelijk vervolg op de luchtaanvallen – in plaats van diplomatie.
“Israël zal waarschijnlijk proberen te voorkomen dat Iran een nieuw luchtafweernetwerk opbouwt, tenzij het wordt tegengehouden door de VS,” aldus een voormalig Amerikaanse functionaris.
Foto: (shutterstock)