De trend naar normalisatie leek momentum te verliezen aan het einde van het presidentschap van Trump, maar is een prioriteit voor het buitenlands beleid van de regering Biden.
Het is onwaarschijnlijk dat Indonesië op korte termijn de betrekkingen met Israël zal normaliseren, gezien de decennialange toewijding van Jakarta om de Palestijnse zaak te steunen en het risico om de woede in de eilandnatie aan te wakkeren, zelfs als Saoedi-Arabië het controversiële plan doorzet.
De trend naar normalisering leek aan het einde van het presidentschap van Trump aan kracht te verliezen nadat Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten, Marokko en Soedan formeel betrekkingen aangingen met Israël.
Maar in de afgelopen weken hebben berichten dat Saoedi-Arabië steeds dichter bij het aanknopen van officiële betrekkingen met Israël komt, de vraag doen rijzen wie de volgende zou kunnen zijn.
De mogelijkheid van een overeenkomst ontstond begin mei toen de nationale veiligheidsadviseur van de regering Biden, Jake Sullivan, verklaarde dat de normalisatie van Saudi-Israël in het nationale belang van de VS was.
En afgelopen donderdag suggereerde kroonprins Mohammed bin Salman in een interview dat Saoedi-Arabië en Israël op het punt stonden om een historische overeenkomst te sluiten.
“Elke dag komen we dichterbij”, zei hij tegen Fox News.
Deskundigen en analisten vertelden Middle East Eye dat de banden tussen het koninkrijk en Israël zich in de nabije toekomst waarschijnlijk zullen uitbreiden, maar dat Indonesië, ’s werelds grootste natie met een moslimmeerderheid, voorlopig tegen de trend zal ingaan.
Bagus Hendraning Kobarsyih, de directeur Midden-Oostenzaken van het Indonesische ministerie van Buitenlandse Zaken, was stellig over deze kwestie en vertelde Middle East Eye dat het land “niet van plan” was diplomatieke banden aan te knopen met Israël.
“Dat gaan we pas doen als Palestina onafhankelijk wordt,” zei hij.
Terwijl de Amerikaanse president Joe Biden het meeste Midden-Oostenbeleid van zijn voorganger, dat Israël bevoordeelde, overboord heeft gegooid, hoorde normalisatie met Israël daar niet bij.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken opperde de mogelijkheid om diplomatieke betrekkingen aan te knopen tussen Israël en Indonesië tijdens zijn ontmoeting met de Indonesische minister van Buitenlandse Zaken Retno Marsudi in Jakarta in december 2021.
In dezelfde maand bevestigde de woordvoerder van het Indonesische ministerie van Buitenlandse Zaken, Teuku Faizasyah, aan Nikkei Asia dat Blinken dit had gedaan.
Gevraagd naar commentaar op de mogelijkheid om diplomatieke banden aan te knopen, vertelde de woordvoerder van het plaatsvervangende ministerie van Buitenlandse Zaken van Israël, Yosef Zilberman, aan MEE dat “Israël een hand van vrede en vriendschap uitsteekt naar alle landen van de wereld, dus ook naar Indonesië”.
Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken vertelde MEE dat “we in het algemeen de volledige integratie van Israël in en buiten de regio blijven steunen”.
“We verwijzen u naar de Indonesische en Israëlische regering,” zei de woordvoerder. “Ik heb niets te delen over onze diplomatieke privégesprekken.”
Indonesië’s steun voor Palestina
Analisten vertelden MEE dat een belangrijke kwestie die een mogelijke normaliseringsovereenkomst zou kunnen saboteren, het pro-Palestijnse sentiment is, dat diep geworteld is in de eilandnatie en dat teruggaat tot de tijd dat Indonesië’s stichter Soekarno – die zag hoe de archipel werd geregeerd door de Nederlanders en Japanners in de eerste helft van de 20e eeuw – Israël niet uitnodigde voor de eerste Aziatisch-Afrikaanse Conferentie in 1955, waar de Palestijnse kwestie werd besproken.
Indonesië weigerde ook de deelname van Israël aan de vierde Aziatische Spelen die in 1962 in Jakarta werden gehouden.
Siti Mutiah Setiawati, een docent internationale betrekkingen aan de Gadjah Mada Universiteit (UGM) in Yogyakarta op het Indonesische eiland Java, zei dat het land de Palestijnse zaak steunde vanwege zijn principes voor buitenlands beleid.
“Wij – als gekoloniseerd land – leven mee met de Palestijnse natie,” vertelde Setiawati aan MEE.
“De meerderheid van de Indonesische moslimgemeenschap kan het aangaan van een diplomatieke relatie met Israël niet accepteren,” zei ze, waarbij ze het principe van “oekhuwah islamiyah” – of de “islamitische broederschap” – naar voren bracht als een primaire reden.
“Er is een islamitische solidariteit die door de staat moet worden gehonoreerd omdat de meerderheid zo denkt,” zei ze, verwijzend naar de bevolking van Indonesië waarvan bijna 90 procent moslim is.
Dergelijke opvattingen vertegenwoordigen inmiddels een groot deel van de bevolking, waarbij veel Indonesiërs de mogelijkheid van normalisatie ronduit afwijzen.
“Met hun rechtse regering, voortdurende oprukkende illegale kolonisten, voortdurende aanvallen op de Westelijke Jordaanoever, voortdurende provocaties in de Al Aqsa moskee, voortdurende blokkade in Gaza, is het gewoon onmogelijk om diplomatieke betrekkingen tussen onze regering en de huidige Israëlische regering te rechtvaardigen,” vertelde Fitrian Zamzami, die in Depok bij Jakarta woont, aan MEE.
“Een fatwa uitgevaardigd door de ulama van het Koninkrijk Saoedi [Arabië], bijvoorbeeld, heeft geen enkel gewicht als wij als individuen diep in ons hart voelen dat het in tegenspraak is met de leer van de Profeet,” voegde hij eraan toe, verwijzend naar de vraag of de geestelijken van Saoedi-Arabië het formeel aangaan van diplomatieke betrekkingen met Israël steunen.
Aknolt Kristian Pakpahan, docent internationale betrekkingen aan de Parahyangan Katholieke Universiteit (UNPAR) in Bandung, in de Indonesische provincie West-Java, was het met hem eens en zei dat “de positie van Indonesië als middenmogendheid van strategisch belang is om Palestina te steunen”.
“Indonesië zelf begint zich momenteel ook te positioneren als een nieuw invloedrijk land in de internationale wereld,” zei hij, verwijzend naar – onder andere – het feit dat het land vorig jaar gastheer was van de G20-top in Bali.
De publieke opinie: wat komt hierna?
Naast de langdurige steun van de Indonesische regering aan het Palestijnse volk, hebben veel Indonesiërs ook een negatief beeld van Israël.
Mumtaza Tjatradiningrat, die in Jakarta woont, zei dat ze “erg tegen” het idee van normalisatie was.
“Hoe kunnen wij als Indonesiërs een relatie steunen met een land dat duidelijk misdaden tegen de menselijkheid heeft begaan op het niveau van illegale bezetting, kolonialisme en apartheid?” zei ze tegen MEE.
Volgens een nationaal onderzoek van mei 2022 door Saiful Mujani Research and Consulting, had 69 procent van de Indonesiërs een hekel aan Israël – met slechts 20 procent die een gunstige indruk van het land had.
Het anti-Israël sentiment zit zo diep dat de Fifa, het bestuursorgaan van het wereldvoetbal, eerder dit jaar Indonesië uit de organisatie van het WK 2023 voor spelers onder de 20 jaar heeft gezet, nadat sommige politici en burgers zich hadden verzet tegen de deelname van Israël.
Monique Rijkers, de oprichter van de non-profitorganisatie Hadassah, zei dat het “tijd was voor Indonesië om zich aan te sluiten bij de Abraham Akkoorden”.
“Indonesië moet zich richten op welzijn voor Indonesië zelf, en om de Palestijnse kwestie op te lossen moet Indonesië diplomatieke betrekkingen hebben,” vertelde ze aan MEE. “Indonesië kan niets op afstand doen.”
“Indonesië heeft Israëlische technologie en innovatie nodig op het gebied van cyber, defensie, gezondheid, groene energie, waterbeheer, landbouw en telecommunicatie,” voegde ze eraan toe.
Indonesië ontkent openlijk plannen te hebben om banden aan te knopen met Israël, maar volgens statistieken gepubliceerd door het ministerie van Handel, exporteerde Indonesië in 2022 voor $185,2 miljoen aan niet-olie en gas naar Israël, terwijl het dat jaar voor $47,8 miljoen aan goederen importeerde uit Israël.
Het handelsvolume tussen de twee landen bedroeg van 2018 tot 2022 meer dan 100 miljoen dollar per jaar.
Pakpahan, de Unpar-docent, zei: “Indonesië heeft nog steeds niet-diplomatieke betrekkingen met Israël en is niet volledig afgesloten van het hebben van relaties met Israël.
“Er zijn dingen die we kunnen leren van Israël buiten de context van diplomatieke betrekkingen – bijvoorbeeld de overdracht van kennis.
“In een tijdperk van wetenschappelijke ontwikkeling en toenemende internationale handelsactiviteiten lijkt het erop dat Indonesië niet-diplomatieke betrekkingen met Israël zou kunnen onderhouden.”