Inheemse gemeenschappen beschuldigen de autoriteiten van het opleggen van een verbod op cement in de bouw, om de toeristvriendelijke esthetiek van huizen van klei en leem te behouden.
De 6,8-magnitude aardbeving in Marokko, die sinds vrijdag aan meer dan 2500 mensen het leven heeft gekost, heeft vooral lemen huizen getroffen die worden bewoond door de inheemse Amazigh in de douars, de kleine dorpjes die op het Hoge Atlasgebergte liggen.
De aardbeving, die laat op 8 september plaatsvond, trof vooral het Ighil-gebied in de Hoge Atlas, ongeveer 70 km van de stad Marrakech, en andere kleine dorpen.
De aardbeving zou de zwaarste zijn die Marokko in 150 jaar heeft getroffen.
De inwoners van het getroffen gebied zitten nu zonder essentiële voorraden, zoals voedsel, water en elektriciteit, en zonder onderdak.
De plattelandsgemeenschappen, die gewend zijn aan een traditionele levensstijl en grotendeels zijn losgekoppeld van moderne manieren van leven, zijn het zwaarst getroffen, vooral omdat hun huizen eenvoudig van ontwerp waren. Veel van deze huizen stortten in zodra de aardbeving toesloeg.
De inwoners van deze traditionele gemeenschappen wachten op hulp van zoek- en reddingsteams en hebben opgeroepen tot meer steun van de Marokkaanse autoriteiten, omdat ze beweren dat ze grotendeels zijn verwaarloosd.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zijn meer dan 300.000 mensen getroffen door de aardbeving.
De enorme schade die de aardbeving heeft aangericht, heeft bij de getroffen plattelandsgemeenschappen geleid tot kritiek op de bouwvoorschriften en -wetten in sommige steden.
In een interview met lokale media zeiden sommige bewoners dat de autoriteiten hen verboden hebben om met cement te bouwen, zodat het niet zou interfereren met de esthetische huizen van klei en leem die een grote aantrekkingskracht hebben op toeristen.
“De provincie heeft aanzienlijke schade geleden, vooral de oudere huizen,” vertelde een inwoner in een interview aan de lokale media.
“De autoriteiten verbieden ons om met cement te bouwen. Hoewel onze huizen historisch zijn, mogen we ze niet renoveren om hun historische waarde te behouden en toeristen aan te trekken. Zoals je kunt zien, zijn alle gebouwen hier vrij eenvoudig,” voegde hij eraan toe.
Kwetsbare huizen
De Amazigh zijn een inheemse groep uit Noord-Afrika. Veel van deze stammen, die hun identiteit wilden behouden, zochten hun toevlucht in de bergen, met name in de Atlas- en Rifregio’s van Marokko.
Veel van de douar dorpen hebben een historische betekenis. Douar Doukkara, dat in de buurt van de oude stad Volubilis ligt, werd meer dan 2000 jaar geleden al bewoond door de Feniciërs en Romeinen.
Vandaag de dag zijn de huizen in Douar allemaal gebouwd van lemen bakstenen en gaan ze op in de zandkleurige heuvels erachter. De gemeenschappen zijn afhankelijk van landbouw en toerisme en sommige huizen zijn alleen te voet of per muilezel te bereiken.
Brahim el Guabli, een Amerikaanse wetenschapper die gespecialiseerd is in Amazigh literatuur en opgroeide in een van de Marokkaanse douars, zei dat de huizen bijzonder kwetsbaar zijn voor extreme weersomstandigheden, waaronder zware regenval, maar vooral een aardbeving.
De huizen worden gemaakt van zwaar bewaterde aarde, die een paar dagen moet rusten voordat het in mallen wordt gegoten en geperst om de bakstenen tot een eenheid te persen. De bakstenen, in combinatie met plafonds gemaakt van hout, bamboe en aarde, kunnen maanden duren om te bouwen. Deze techniek wordt al honderden jaren gebruikt.
“Aangezien dit deel van Marokko nog nooit een aardbeving van deze omvang heeft meegemaakt, was er niets in het levende geheugen dat de mensen ertoe aanzette om hun voorouderlijke bouwstijl op te geven,” legde hij uit.
Guabli verklaarde ook dat bij gebrek aan hulp van de autoriteiten, veel inwoners van de douars elkaar van oudsher hielpen en het op zich namen om delen van hun dorp te herstellen.
“Omdat het territoriale beheer van ontwikkelingsprojecten deze gebieden lange tijd was vergeten, creëerden de inwoners een parallel, zelfvoorzienend systeem om in hun behoeften te voorzien”, voegde hij eraan toe.
“Ze bouwen en onderhouden hun wegen, ze hebben hun eigen drinkwatersystemen en tot voor kort bezaten ze collectief elektrische generatoren om hun huizen te verlichten.”
In veel van deze douars zijn de bewoners afhankelijk van pistes, of onverharde wegen, om zich te verplaatsen, wat de hulpverlening nog uitdagender heeft gemaakt.
Vergeten Marokkanen
Ondertussen zei een correspondent van de Marokkaanse zender 2MTV dat veel van de huizen in de douars op een “willekeurige” manier zijn gebouwd en bij elke kleine schok meteen zouden instorten.
In het stadje Amizmiz vielen gebouwen om tijdens de naschokken van de beving en de hulpdiensten arriveerden laat.
Inwoners van wie sommige families al meer dan een eeuw in de stad wonen, vertelden de media dat er “niets meer over was”.
Bij gebrek aan een plaatselijk ziekenhuis moesten de gewonden behandeld worden in een plaatselijk medisch centrum. De omvang van de ramp betekende echter dat iedereen in een ernstige toestand naar Marrakech moest worden gebracht, een reis die een half uur of langer duurt gezien de wegblokkades.
Inwoners van de douars wonen meestal in kleine dorpen en zijn met elkaar verbonden door familie, stammen of geografische banden. De douars kiezen een vertegenwoordiger in de lokale gemeenschapsraad en de autoriteiten wijzen iemand aan die als contactpersoon fungeert tussen de mensen en sleutelfiguren.
Amazigh-gemeenschappen hebben zich verenigd om elkaar te steunen, waar mogelijk voedsel te verstrekken en mee te zoeken naar familieleden en geliefden.
In Tafeghate, 60 km van Marrakech, is van 90 van de 200 inwoners de dood bevestigd na de beving. Velen zijn ook als vermist opgegeven en de smalle wegen van de stad zijn geblokkeerd door puin en grote stenen.
Inwoners vertelden de media dat ze geen hoop hadden dat hun geliefden zouden worden uitgegraven en dat er geen machines of experts ter plaatse waren gekomen.
De aardbeving heeft sommige dorpen bijna volledig weggevaagd, vooral omdat in sommige dorpen slechts één of enkele gezinnen wonen.
In het dorp Tikht, waar minstens 100 gezinnen woonden, werden huizen verwoest.
“Ik studeer architectuur en in mijn scriptie heb ik het gehad over Amazigh-dorpen,” postte een gebruiker van sociale media op X, voorheen bekend als Twitter. “Ze zien er esthetisch aangenaam uit en zijn milieuvriendelijk en duurzaam, maar ze zijn extreem onveilig en niet aangepast aan de huidige klimaatverandering; ze zijn de oorsprong en toch zijn ze de vergeten Marokkanen.”
Ouirgane, een klein stadje met ongeveer 6000 inwoners, ligt in de uitlopers van het Hoge Atlasgebergte in Marokko. De stad biedt prachtige uitzichten, wandelmogelijkheden en rivieren voor toeristen, maar is ook de thuisbasis van traditionele lemen huizen die tijdens de aardbeving werden platgewalst.