Syriërs in het land zeggen dat ze worden mishandeld door politieagenten, die na de presidentsverkiezingen van mei meer controles op documenten uitvoeren.
Turkije is een stille campagne begonnen om het aantal vluchtelingen en migranten binnen zijn grenzen, waaronder Syriërs, te verminderen.
De opleving komt na de succesvolle herverkiezingscampagne van president Recep Tayyip Erdogan in mei, maar gaat vooraf aan belangrijke gemeenteraadsverkiezingen die volgend jaar worden gehouden.
Migratie is de afgelopen jaren een belangrijk thema geworden in Turkije. Het land heeft minstens 3,6 miljoen Syriërs opgevangen na het uitbreken van de oorlog in hun land in 2011.
Ze worden vergezeld door migranten uit Afrika, Zuid-Azië en elders in het Midden-Oosten, die naar het land worden getrokken door de relatief hoge levensstandaard en de nabijheid van de EU, die voor velen de uiteindelijke bestemming is.
Erdogan wilde het aantal migranten en vluchtelingen terugdringen na de lokale verkiezingen van 2019, waarbij oppositiepartijen gebruik konden maken van het groeiende anti-immigrantensentiment in het land.
Deze woede jegens nieuwkomers is toegenomen in een verslechterende economische situatie, waarin de kosten de pan uit zijn gerezen en de inflatie enorm is gestegen.
Een zichtbare uiting van het nieuwe anti-immigratiebeleid is de frequentie van politiecontroles in de straten van Turkse steden.
Mensen die ervan verdacht worden illegaal in het land te zijn, worden vaak aangehouden door de Turkse politie, die de geldigheid van hun verblijfsdocumenten controleert.
Een voormalige regeringsambtenaar die verbonden was aan de afdeling Migratiebeheer van het ministerie van Binnenlandse Zaken vertelde aan Middle East Eye dat hoewel “vrijwillige terugkeer” de belangrijkste strekking was van het plan van de regering om het aantal migranten te verminderen, de orders voor meer politiecontroles van bovenaf kwamen.
“Nadat Erdogan beloofde om minstens een miljoen Syriërs terug te sturen, gaf het ministerie van Binnenlandse Zaken de politie de opdracht om de regelmatige controles van relevante documenten op te drijven,” zei de bron, die zijn naam niet gaf omdat hij formeel niet gemachtigd was om te spreken.
“Een simpele fout, zoals het ontbreken van een verblijfsvergunning, kan leiden tot de aanhouding en uiteindelijk deportatie van een Syriër.”
In mei beloofde Erdogan een miljoen Syriërs terug te sturen naar het noorden van het land, waar het Turkse leger en zijn bondgenoten een “veilige zone” hebben ingesteld.
Ver boven gezond verstand
Hoewel vrijwillige repatriëring het verklaarde doel is, zouden veel Syriërs gedeporteerd kunnen worden vanwege technische schendingen van hun verblijfsvergunning.
Syriërs moeten wonen en werken in de stad waar ze geregistreerd staan en hebben toestemming nodig om naar een andere stad te reizen, zelfs voor een kort verblijf.
De politie erkent dat sommige Syriërs in grotere steden zoals Istanbul, Bursa of Kayseri werken zonder de nodige toestemming of registratie, en heeft daarom controleposten opgezet in bepaalde gebieden, meestal in de buurt van waar de vluchtelingen waarschijnlijk zullen werken.
Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten (SOHR) werden in juli minstens 950 Syriërs uitgezet .
Het aantal Syriërs dat terugkeerde naar hun land tussen 2016 en 2022 was 539.332.
Turkse ambtenaren zeggen dat de meeste mensen die Turkije de afgelopen maanden hebben verlaten, vrijwillig zijn teruggekeerd.
Maar vluchtelingen zeggen dat zelfs degenen met de juiste papieren het doelwit zijn.
“Dit gaat het gezond verstand te boven”, zegt Usama, een 34-jarige Syriër die in een textielfabriek in Ikitelli in Istanbul werkt en die Middle East Eye vroeg om zijn achternaam te verbergen. “We gaan minstens twee keer per week door politiecontroles en moeten helaas mishandeling verdragen.”
Politieagenten zijn herhaaldelijk gefilmd terwijl ze vluchtelingen mishandelden. “Het feit dat de meeste politieagenten aanhangers zijn van de extreemrechtse Victory Party speelt een onmiskenbare rol in de mishandeling, omdat deze jonge agenten geneigd zijn om hun wettelijke grenzen te overschrijden,” zei de voormalige medewerker van de migratiedienst.
De Victory Party van Umit Ozdag heeft een kleine maar invloedrijke anti-vluchtelingenbeweging opgebouwd, die haar bondgenoten in het grootste oppositieblok van Turkije verder naar rechts wist te trekken tijdens en na de parlements- en presidentsverkiezingen van mei.
De harde retoriek van anti-immigrantenactivisten als Ozdag heeft tijdens die campagnes bijgedragen aan het wijdverspreide anti-immigrantensentiment.
“Deze haat is niet beperkt tot de politie. We voelen ons ongemakkelijk bij het winkelen of als we in het weekend naar een park gaan,” zei Usama.
“Zelfs in het openbaar vervoer worden we soms verbaal lastiggevallen,” voegde hij eraan toe. “Het anti-Syrische sentiment overheerst in heel Turkije. Zelfs mijn kinderen worden uitgesloten van spelletjes op school. Ze hebben het gevoel dat ze alleen met andere Syriërs om moeten gaan.”
‘We waarschuwen elkaar’
Syriërs zoals Usama hebben groepen opgericht op Facebook en Telegram om het risico op deportatie te beperken.
“Als we een politiecontrolepost zien, waarschuwen we elkaar zodat we niet gepakt worden omdat we een document missen,” zei hij. “Voor de verkiezingen was dit niet zo. Maar nu houdt (de politie) mensen gewoon vast en stuurt ze naar een detentiecentrum. Daarna weet alleen God wanneer je vrij kunt komen.”
Niet alleen Syriërs zijn het doelwit; ook Afrikanen en Centraal-Aziaten hebben te maken met strenge politiecontroles.
“We worden bijna elke dag onderworpen aan politiecontroles. Velen van ons worden vastgehouden zonder goede reden,” zei Johan, een Nigeriaans staatsburger.
Voormalige gedetineerde vluchtelingen beweren dat detentiecentra niet over de juiste middelen beschikken om zoveel mensen op te vangen.
Johan werd begin juni aangehouden door de politie in Taksim toen hij op weg was naar een appartement waar hij met zijn vrienden verbleef.
Hij beweerde dat hij de benodigde documenten had, maar dat hij wachtte op de verlenging van zijn verblijfsvergunning. Desondanks werd hij vastgehouden en naar een verwerkingscentrum in het Tuzla district in Istanbul gestuurd.
“Ik begreep eerst niet wat er gebeurde, want mijn Turks is beperkt. De politie was roekeloos en nam niet de moeite om een goede uitleg te geven (en) ik belandde in Tuzla,” zei Johan.
“Die plek is smerig, overbevolkt en er is geen goede behandeling. Ze dwingen mensen om vrijwillige terugkeerpapieren te ondertekenen. Na een verblijf van meer dan een maand… lieten ze me gaan.”
Ondanks de beschuldigingen van mishandeling vertelde een ambtenaar van het ministerie van Binnenlandse Zaken aan Middle East Eye dat de regering de relevante wetten en regels correct had toegepast.
“Er is niets aan de hand, maar we willen de dichtheid van vluchtelingen verminderen,” zei de ambtenaar, terwijl hij toegaf dat er misschien sprake was van onjuiste behandeling. “We doen onderzoek naar schendingen van rechten,” voegde hij eraan toe.
Mentale transformatie
Een voormalige hoge bureaucraat gespecialiseerd in migratie met ervaring bij het ministerie van Binnenlandse Zaken vertelde Middle East Eye op voorwaarde van anonimiteit dat ze cursussen hadden aangevraagd bij het ministerie over hoe de migratieregelgeving correct toe te passen. Aan hun verzoek werd echter niet voldaan.
“Maar dit gaat niet alleen over de politie, en ook niet alleen over de komende lokale verkiezingen,” zei de bureaucraat.
Volgens hen heeft het anti-immigratiesentiment in de Turkse samenleving twee dimensies.
“Turkije heeft geen goed beleid voor reguliere migratie. Turkije heeft bijvoorbeeld behoefte aan arbeidskrachten op verschillende gebieden, zoals landbouw, industrie of ouderen- en gehandicaptenzorg.
“Momenteel vullen migranten het tekort aan arbeidskrachten aan, maar de wet- en regelgeving is ontoereikend om hen legaal en onder menswaardige omstandigheden te laten werken.
“Daarom dwingt het ontbreken van een goed beleid, zoals het beoordelen van de vaardigheden van migranten, het koppelen van hen aan werkgevers en het afgeven van de nodige werkvergunningen, deze mensen om illegaal te werken en uiteindelijk illegale migranten te worden,” zeiden ze.
“Het Turkse onderwijssysteem, samen met de opkomst van extreem-rechtse partijen zoals de Overwinningspartij, versterkt de xenofobie. Turkije heeft een mentale transformatie nodig om in vrede met andere volkeren te kunnen leven.”
Toch geeft hij toe dat de regering de zichtbaarheid van migranten wil verminderen in bepaalde steden zoals Istanbul en Ankara, die in 2019 verloren aan de Republikeinse Volkspartij (CHP). Na die stemming namen ambtenaren anti-migrantenmaatregelen, zoals het uitzetten van ongeregistreerde vluchtelingen.
De voormalige ambtenaar gelooft dat zolang de regering en de belangrijkste oppositiepartijen het anti-immigratiesentiment van extreem-rechts overnemen, Turkije meer sociale spanningen zal ervaren, ongeacht de winnaar van de komende lokale verkiezingen.
Potentiële drukpunten zijn er in overvloed. Zo leidde het vermeende seksuele misbruik van een Turks kind door een Syriër in Sanliurfa tot massale protesten in de stad, met aanvallen op Syrische huizen en winkels tot gevolg.
Bij een ander incident, vorige week in Izmir, toen een Turks kind werd geslagen door een Syrische volwassene, probeerde de lokale bevolking als reactie Syriërs aan te vallen.
Het einde van clementie
Muhammed Yasir Bodur, een onderzoeker aan het Midden-Oosten Instituut van de Universiteit van Sakarya, zei dat de regering haar beleid ten opzichte van vluchtelingen heeft gewijzigd om de sociale spanningen te verminderen, en voegde eraan toe dat deze beleidskeuze gedeeltelijk verband houdt met de komende lokale verkiezingen.
“De politiecontroles zijn opgevoerd om tegemoet te komen aan maatschappelijke eisen,” zei hij. “Toch is dit inderdaad niets anders dan de uitvoering van relevante regelgeving.
“De regering had eerder een zeer toegeeflijk beleid gevoerd en kneep een oogje dicht voor de aanwezigheid van illegale migranten of de ongeoorloofde hervestiging van vluchtelingen… De provocaties van extreem-rechtse groeperingen dwongen de regering om actie te ondernemen.”
Turkije geeft vier soorten verblijfsvergunningen uit. Een daarvan is tijdelijke bescherming, die uitsluitend aan Syriërs wordt afgegeven. Het tweede type is internationale bescherming, die wordt afgegeven aan migranten die een risico op overlijden of marteling lopen als ze terugkeren naar hun geboorteland.
Het derde type is tijdelijk verblijf, dat over het algemeen wordt afgegeven aan elke niet-Turkse onderdaan voor de duur van één jaar. Het laatste en meest uitzonderlijke type is de humanitaire verblijfsvergunning, die wordt afgegeven aan migranten zonder papieren.
Vorig jaar is de overheid begonnen met het opleggen van bepaalde beperkingen aan de bewegingsvrijheid van Syriërs, zoals het niet toestaan dat ze in buurten wonen waar meer dan 20 procent van de totale bevolking uit buitenlanders bestaat. In de afgelopen maanden zijn ook de controles op Afrikanen geïntensiveerd.
Wat er volgens Bodur is veranderd, is de juiste en onmiddellijke uitvoering van de regels. “Als bijvoorbeeld een Syriër die in Ankara mag wonen in Istanbul zou worden betrapt, zou de politie een waarschuwing geven en de Syriër laten gaan. Nu brengen ze hem of haar onmiddellijk naar een detentiecentrum.”
Voor Afrikanen is de situatie volgens Bodur ingewikkelder. “Deze mensen komen via legale routes naar Turkije, maar willen uiteindelijk naar Europa. Ze hebben zes maanden de tijd om een verblijfsvergunning aan te vragen, maar de meesten doen dat liever niet om geen geld uit te geven aan de juridische procedure. Als ze gepakt worden, worden ze onmiddellijk naar een detentiecentrum gebracht.”
Bodur voegt er echter aan toe dat dit beleid waarschijnlijk om twee redenen niet effectief zal zijn om het aantal migranten in Turkije te verminderen. “Ten eerste was het voor de pandemie heel gemakkelijk om de grens over te steken, zelfs te voet. Ten tweede moet een gedetineerde migrant volgens de wet binnen zes maanden worden teruggestuurd, met een optie om met nog eens zes maanden te verlengen.
“De terugkeercentra zitten bijna vol en het is helemaal niet gemakkelijk om effectieve communicatie tot stand te brengen met overeenkomstige staten zoals Afghanistan om een migrant te identificeren, zijn documenten op de juiste manier te ontvangen en zijn uitzetting te vergemakkelijken. Daarom worden velen van hen weer vrijgelaten ondanks het gebrek aan (de juiste) papieren.”
Officiële intimidatie
Naast dit harde optreden is er ook de druk op legale migranten. Zo werd vorig jaar een restaurant in Ankara, dat eigendom was van en uitgebaat werd door een Somalische staatsburger, zonder geldige reden gesloten.
Ondanks de bloeiende politieke, economische en culturele relaties tussen Ankara en Mogadishu in de afgelopen tien jaar, werden de restauranteigenaar en zelfs zijn klanten onder druk gezet door de politie.
Mohamed Isse Abdullahi, de eigenaar, kwam in 2012 met een beurs naar Turkije om in het land te studeren.
Na zijn studie aan een Turkse universiteit werkte hij als documentairemaker voor verschillende media, waaronder het door de staat gerunde TRT.
Nadat hij een restaurant had geopend in een van de centrale wijken van Ankara, Kizilay, werd hij lastig gevallen door naburige winkeleigenaars en vervolgens door de politie.
“We hadden alle documenten die nodig zijn om in Turkije te verblijven, te werken en een bedrijf te runnen. Maar ons restaurant werd een draaischijf voor de politie om migranten op te jagen en te ondervragen,” zei hij.
“Voor het restaurant stond een politievoertuig klaar om buitenlandse klanten te arresteren, hun documenten te controleren en ze na een paar uur weer vrij te laten. Dit was een andere manier om te zeggen: we willen jullie niet.”
Omdat hij niet onder deze druk kon blijven werken, gaf Abdullahi zijn zaak op en keerde terug naar Somalië.