De deportaties volgen op invallen in gebouwen die gebruikt zouden worden door mensenhandelaars in het oosten van Libië.
Duizenden mensen, voor het merendeel Egyptenaren, zijn gedwongen Libië te voet te verlaten nadat ze waren opgepakt en gedeporteerd, volgens migrantensolidariteitsgroepen en mediaberichten.
De deportaties vonden voornamelijk plaats in de eerste dagen van juni en volgden op massale invallen in opslagplaatsen van smokkelaars in grenssteden in het oosten van Libië.
De waarnemingsgroep Migrant Rescue Watch vertelde Middle East Eye dat de deportaties nog tot donderdagavond aan de gang waren.
“De migranten werden in verschillende vrachtwagens geladen,” zei Rob Gowans van Migrant Rescue Watch. “Sommigen werden overgebracht naar Benghazi en sommigen werden gedeporteerd naar Egypte.”
Een Egyptische veiligheidsbron vertelde Reuters dat slechts 2.200 van de 4.000 gedeporteerden illegaal in Libië waren. De gedeporteerden werden aan de grens vastgehouden en vervolgens 2 km Egypte in gemarcheerd, voegde de Egyptische veiligheidsbron eraan toe.
Een Libische veiligheidsbron schatte het aantal gedeporteerden ook op 4.000, terwijl migrantensolidariteitsgroepen meldden dat er naar schatting 6.000 werden vastgehouden onder omstandigheden die ze omschreven als ’tragisch’ in een douanehangar bij de grensovergang Musaid naar Egypte.
Een Libische veiligheidsbron meldde dat de invallen werden gedaan na een schietpartij tussen smokkelaars en veiligheidstroepen.
Op Twitter geplaatste video’s, die niet onafhankelijk konden worden geverifieerd lijken de omvang van de razzia’s in de oostelijke steden Tobruk, Emsaed en Musaid te onthullen. Op de video’s is te zien hoe massa’s migranten worden opgepakt in detentiecentra, op vrachtwagens worden gedreven en naar wat wordt omschreven als de Libisch-Egyptische grens worden gemarcheerd.
Human Rights Watch bekritiseerde de deportaties en het gedrag van de Libische strijdkrachten tijdens de operaties.
“De omstandigheden waaronder deze mensen worden opgepakt lijken ongelooflijk gewelddadig en onmenselijk”, zegt Hanan Salah, Human Rights Watch’s associate director voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
“Het is absoluut onaanvaardbaar dat mensen in een bepaalde ruimte worden samengedreven en dat er tegen ze wordt geschreeuwd, dat er obsceniteiten naar ze worden geroepen… ze worden gedwongen om lange periodes te lopen en te rennen. Ze krijgen blijkbaar niet de basisbenodigdheden die ze nodig hebben. De de facto autoriteiten of degenen die dit hebben uitgevoerd moeten zich verantwoorden.”
Volgens een VN-rapport uit 2021 is de meerderheid van de Egyptenaren in Libië afhankelijk van smokkelaars om de grens over te komen. Hussein Baoumi, een onderzoeker van Amnesty International die Egyptische migranten in Libië interviewde, vertelde eerder aan MEE dat de migranten hierdoor een groter risico lopen om willekeurig vastgehouden te worden door smokkelaarsgroepen, waarvan sommige banden hebben met milities onder leiding van de in het oosten gevestigde commandant Khalifa Haftar.
“Ze vertelden me dat ze gemarteld werden, vastgehouden werden onder omstandigheden die als gedwongen verdwijningen en afpersing beschouwd kunnen worden. Dit was een veel voorkomende ervaring,” vertelde Baoumi aan MEE.
Baoumi sprak ook met mensen, sommigen nog maar 10 jaar oud, die meldden dat ze door strijdkrachten uit Oost-Libië waren teruggestuurd naar Egypte.
De meest recente deportaties volgen ook op het harde optreden van veiligheidstroepen in West-Libische steden na geweld tussen Nigeriaanse en Soedanese migranten in Zuwara.
Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie worden migranten sinds april routinematig gearresteerd.
“Detentiecentra zijn overvol, [en] de internationale gemeenschap kijkt meer naar vertrekken vanuit het oosten gezien de toegenomen [migratie]aantallen,” zei de IOM.
Regelmatig in gevaar
De VN heeft gezegd dat migranten in Libië “routinematig het risico lopen om willekeurig of collectief te worden uitgezet”, en heeft een stijging van het aantal uitzettingen in kaart gebracht, waarbij in 2019 en 2022 ten minste 7.500 migranten van de Libische landbuitengrenzen worden uitgezet.
In het rapport wordt ook vastgesteld dat collectieve uitzettingen plaatsvinden zonder behoorlijke rechtsgang, waarbij migranten vaak de mogelijkheid wordt ontzegd om de rechtmatigheid van de uitzetting aan te vechten en waarbij sommigen dreigen te worden uitgezet naar landen waar ze mogelijk worden vervolgd, gemarteld en slecht behandeld. Volgens Carolina Hernandez, VN-adviseur voor migratie en mensenrechten, is deze praktijk refoulement, wat illegaal is volgens het internationaal recht.
De massale uitzettingen komen te midden van een toename van Egyptenaren die naar buurland Libië trekken. Volgens een IOM-rapport uit 2022 zijn er naar schatting 144.543 Egyptische migranten in Libië, goed voor 21 procent van de totale migrantenpopulatie, het op één na grootste aandeel na Nigerianen.
Volgens Baoumi zijn veel Egyptenaren in Libië, ondanks het alomtegenwoordige risico op willekeurige detentie en afpersing, van plan om daar te blijven in plaats van te proberen de zee over te steken naar Europa.
“Een van de dingen die ik me herinner, wat erg verrassend en schokkend voor me was, is dat veel Egyptenaren die ik ontmoette daar al 10, 11 jaar wonen… Ze zeiden dat het huidige leven in Libië veel beter was dan in Egypte… ondanks de risico’s, de omstandigheden en de bedreigingen,” zei Baoumi.
Het olierijke Libië, dat verdeeld is tussen rivaliserende regeringen in het oosten en het westen van het land, herbergt naar schatting 500.000 migranten, een beroepsbevolking die de economie van het land voedt. Veel van deze werknemers konden voorheen geen werk vinden in hun thuisland. Volgens de IOM was 41 procent van de Egyptenaren die in Libië werken eerder werkloos in Egypte.
Ondanks dit alles proberen sommige Egyptische migranten toch de reis over zee naar Europa te maken, zei Baoumi.
Hoewel de meerderheid van de mensen met wie hij sprak in Libië wilde blijven, merkte Baoumi op dat jongere migranten uit Egypte eerder de oversteek naar Europa wagen, omdat ze kwetsbaarder zijn voor willekeurige detentie en afpersing.
Dat stelt hen bloot aan de vele gevaren die de oversteek van de Middellandse Zee per boot met zich meebrengt. Het IOM rapporteerde dat alleen al in de eerste vier maanden van 2023 meer dan 440 mensen in het centrale deel van de Middellandse Zee zijn verdronken.