President wint run-off met 52 procent in verpletterende nederlaag voor de hoop van de oppositie.
Ankara/Istanbul/Londen – Recep Tayyip Erdogan heeft zondag een derde termijn als Turkse president behaald door zijn rivaal Kemal Kilicdaroglu te verslaan in een nauwlettend bekeken tweede ronde.
Met voorlopige resultaten die Erdogan op 52 procent zetten tegen 48 procent voor Kilicdaroglu, begroette de leider van de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) een menigte aanhangers in Istanbul.
“De winnaar van deze verkiezingen is de gehele 85 miljoen inwoners tellende Turkse natie”, zei Erdogan, eraan toevoegend dat hij de verantwoordelijkheid heeft gekregen om de komende vijf jaar te regeren.
“We hebben de tweede ronde succesvol afgerond. Ik dank mijn natie.”
Kilicdaroglu gaf zijn nederlaag toe in televisieopmerkingen: “Deze verkiezingen gaven duidelijk aan dat de natie een echte wil heeft om te vechten en de autocratische regering te veranderen.”
Hoewel de toekomst van de 74-jarige na deze nederlaag onzeker is, zei de leider van de Republikeinse Volkspartij (CHP): “Ik zal mijn weg vervolgen”.
Terwijl een enorme menigte zich buiten het presidentiële complex van Ankara verzamelde, stroomden de felicitaties van Erdogans bondgenoten op het internationale toneel binnen.
De eerste was de emir van Qatar, Tamim bin Hamad Al Thani, die “mijn lieve broer Recep Tayyip Erdogan” feliciteerde.
Vladimir Poetin uit Rusland, Volodymyr Zelensky uit Oekraïne, Emmanuel Macron uit Frankrijk en Abdel-Fatteh el-Sisi, de Egyptische president die tot voor kort een belangrijke regionale vijand was, volgden.
Nu de overwinning van Erdogan is bevestigd, daalde de Turkse lira tot 20,05 ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Turkije gaat gebukt onder een crisis in de kosten van levensonderhoud en de markten zijn niet overtuigd van Erdogans dogma tegen de rente, dat de inflatie heeft aangewakkerd.
Een vlotte stemming
Volgens Ahmet Yener, voorzitter van de Hoge Verkiezingsraad, verliep de stemming vlot. Het officiële agentschap Anadolu schatte de opkomst op 84 procent, slechts een paar procentpunten lager dan bij de eerste ronde op 14 mei.
Katten, een lam, een bruid en een 113-jarige vrouw die naar verluidt in het Ottomaanse tijdperk is geboren, gaven de stembureaus de hele dag kleur.
In het district Maltepe in Istanbul, een CHP-bolwerk, waren de kiezers verdeeld.
“Natuurlijk zijn we weer gekomen om op Kilicdaroglu te stemmen, ook al lijkt een overwinning steeds moeilijker”, vertelde Ali, een 22-jarige universiteitsstudent, aan Middle East Eye.
“We willen Erdogan op zijn minst laten zien dat bijna de helft van het land zijn autocratische bewind niet steunt”.
Aan de andere kant leek Betul Yilmaz, een Erdogan-aanhanger, blij met het vooruitzicht van een nieuwe verkiezingsoverwinning voor de president.
“We hebben Erdogan nodig om het terrorisme te bestrijden, ons land te verbeteren en de productie van lokale goederen te verhogen,” zei ze tegen MEE.
Falen om nationalisten aan te trekken
Voor Kilicdaroglu was het nooit de bedoeling dat het zo zou aflopen.
In de aanloop naar de presidents- en parlementsverkiezingen van 14 mei hadden verschillende gerespecteerde opiniepeilers hem in een eerste ronde als winnaar ingeschat.
Kilicdaroglu had een verkiezingsalliantie samengesteld die bestond uit zijn centrumlinkse CHP en vijf rechtse partijen, de Tafel van Zes genaamd, en kreeg de steun van de pro-Koerdische HDP.
Dat bleek niet genoeg: Erdogan behaalde in de eerste ronde een overwinning van 49,5 procent, vijf punten meer dan Kilicdaroglu, maar haalde de drempel van 50 procent voor een volledige overwinning niet. Ondertussen wonnen de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) en haar bondgenoten een meerderheid in het parlement.
Tijdens de verkiezingscampagne koelde de agressieve retoriek van Erdogan af, terwijl Kilicdaroglu een beroep deed op Turkse nationalisten met beloften om alle 3,7 miljoen Syrische vluchtelingen in het land te repatriëren.
De oproepen van Kilicdaroglu konden Sinan Ogan, de ultranationalistische presidentskandidaat, die 5 procent van de stemmen had gewonnen en later Erdogan steunde, echter niet overtuigen.
Uiteindelijk bleken de kiezers van Ogan in de tweede ronde verdeeld over beide kandidaten.
Uit een voorlopige analyse blijkt dat de stemmen van Ogan wegliepen van zowel Erdogan als Kilicdaroglu en dat zij vooral teruggingen naar hun meer traditionele kandidaat.
In AKP-bolwerken als Konya, Yozgat en Kayseri verhoogde de president zijn stemaandeel met 3 tot 5 procent.
In door de CHP gedomineerde gebieden als Kirklareli, Edirne en Tekirdag verhoogde Kilicdaroglu zijn aandeel in de stemmen met 3 à 4 procent.
Koerdische steun verdreven
Misschien wel rampzalig voor Kilicdaroglu was de grote daling van de opkomst in door Koerden gedomineerde gebieden, die daalde van 81,70 procent naar 75,74 procent.
De steeds meer Turks-nationalistische uitspraken van de oppositiekandidaat en zijn overeenkomst met de rechtse Overwinningspartij leken de Koerdische kiezers af te wenden.
Een inwoonster van Diyarbakir, een provincie met een Koerdische meerderheid in het zuidoosten van Turkije, zei dat ze niet ging stemmen omdat geen van beide partijen de Koerden iets heeft aangeboden.
Op de vraag of haar besluit Erdogan kan helpen in de race, zei de 25-jarige, die haar naam niet bekend wilde maken, dat het haar niet uitmaakt.
“Dit gaat mij helemaal niets aan. In dit systeem worden de Koerden al genegeerd. Laat ze zelf maar vechten. Wat zij doen is ook mijn zaak niet,” zei ze tegen MEE.
Erdogan richt zijn blik al op de volgende verkiezingsstrijd: de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar.
Terwijl hij supporters in Istanbul om hun hulp vroeg bij de verkiezingen van 2024, waarschuwde hij dat de CHP en haar bondgenoten “pro-LGBT” zijn.
In navolging van de anti-LGBTQ-retoriek die hij in de aanloop naar de eerste ronde hanteerde, zei Erdogan dat “LGBT niet kunnen infiltreren” in zijn Rechtvaardigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP).
“Niemand kan aan het gezin komen en niemand kan geweld tegen vrouwen gebruiken”, zei hij.
Erdogan verslaat Kilicdaroglu en verzekert zich van vijf extra jaren aan de macht