Hoewel stammen en voormalige rebellen op sommige plaatsen de vrede hebben aangemoedigd, zouden elders honderden doden zijn gevallen als gevolg van etnische spanningen.
Terwijl de ogen van de wereld gericht waren op het geweld in Khartoem, is in het westen de onrustige Soedanese regio Darfur in vlammen opgegaan.
Darfur staat bekend als een bolwerk van de Rapid Support Forces (RSF), een paramilitair die is voortgekomen uit de Janjaweed-milities die twee decennia geleden vochten in het conflict in Darfur waarbij rebellengroepen het opnamen tegen Arabische stammen en de Soedanese autoriteiten.
De RSF en haar leider, Mohamed Hamdan Dagalo, beter bekend als Hemeti, hebben echter veel vijanden in de regio: voormalige rebellenbewegingen, Sudanezen die door eerdere gevechten ontheemd zijn geraakt en een voormalige Janjaweed-militie onder leiding van Hemeti’s rivaal Musa Hilal.
Ondertussen heeft de RSF de loyaliteit van vele stammilities, waaronder die van de Rezigat-, Messeria-, Habani-, Salamat- en Bani Halba-stammen.
Deze gespannen dynamiek speelt reeds in de verschillende staten van de regio, met gewelddadige en dodelijke gevolgen.
De oorlog met de Soedanese strijdkrachten die zich in Khartoem afspeelt – en oorspronkelijk werd uitgevochten over plannen om de RSF in het leger op te nemen – is agressiever en bloeddorstiger in Darfur, waar naar verluidt honderden mensen zijn gedood en ten minste 20.000 burgers naar buurland Tsjaad zijn gevlucht.
Onverwachte nederlaag
Nyala, de hoofdstad van de deelstaat Zuid-Darfur, staat bekend als het thuisland van Hemeti’s geallieerde Arabische stammen, met name de Rizegat. De verovering ervan door het Soedanese leger wordt daarom gezien als een schok voor de RSF.
Ooggetuigen vertelden Middle East Eye dat er nog steeds gevochten wordt in Nyala en omgeving en in dorpen in Zuid-Darfur.
Typisch voor Soedan, dat een wijdverspreide pro-democratische beweging kent onder de bevolking die grotendeels wordt genegeerd door de machtige generaals van het land en de internationale gemeenschap, werd vrijdag een anti-oorlogsbijeenkomst gehouden, waarbij honderden opriepen tot beëindiging van de gevechten. Deze keer werd het protest geleid door vrouwen.
Protestleider Salma Ahmed vertelde MEE telefonisch vanuit Nyala dat ze de misstanden door beide strijdende partijen onder de aandacht wilden brengen.
“De situatie in de stad verslechtert: geen voedsel, geen water en andere basisbehoeften, en de mensen blijven binnen. Er is geen politie en de mensen zijn doodsbang,” zei ze.
Ongeveer 200 km verderop, in de hoofdstad van de deelstaat Noord-Darfur, al-Fasher, concentreerden de gevechten zich in de eerste week van het conflict om de luchtmachtbasis van de stad, vertelden ooggetuigen aan MEE.
Ezaldin Ahmed, inwoner van Al-Fasher, vertelde MEE dat veel soldaten van het leger zijn gedood toen zij de luchtmachtbasis verdedigden, waarbij de gevechten zich uitbreidden naar de omliggende wijken.
De gevechten, zei hij, waren “gruwelijk”.
“De twee partijen gebruikten alles wat ze hadden om de basis te veroveren. Maar uiteindelijk is hij nu in handen van SAF [de Soedanese strijdkrachten]. We zagen veel lichamen in de straten rond het vliegveld,” herinnerde hij zich.
De situatie in Noord-Sudan is de afgelopen dagen gekalmeerd, zei Ahmed, na pogingen van stammen om tot rust te komen en hun gemeenschappen buiten de oorlog te houden.
Osman Adam, een plaatselijke stamleider, vertelde MEE dat stamleiders in Noord-Darfur bij elkaar zijn gekomen, hebben gepraat en zijn overeengekomen om aan geen van beide kanten in te grijpen.
“Maar de andere reden dat de gevechten zijn afgenomen is de inzet van de Joint Force, waarin voormalige rebellen zitten,” zei hij.
De Joint Force werd opgericht tijdens de vredesbesprekingen van 2022 in Juba in een poging om voormalige rebellengroepen weer bij elkaar te brengen en een alternatief te creëren voor de VN-vredesmacht in de regio. Ze bestaat uit voormalige rebellengroepen, reguliere militaire eenheden en elementen van de RSF, en valt onder Suliman Arcua “Minni” Minnawi, een voormalige rebellenleider die nu gouverneur is van de regionale regering van Darfur.
Minnawi heeft de Joint Force tussen het leger en de RSF ingezet in en rond al-Fasher, in een poging een buffer te creëren tussen de strijdende partijen.
Bloedvergieten in al-Geneina
De situatie in al-Geneina, de hoofdstad van de deelstaat West-Darfur, is totaal anders. Daar hebben de RSF en zijn bondgenoten de volledige controle en is het leger nergens te bekennen.
Bronnen in de stad vertelden MEE dat de RSF en haar geallieerde tribale milities elke vorm van verzet de kop indrukten door burgers te doden en een groot deel van al-Geneina in brand te steken, inclusief regeringskantoren, huizen en de markt.
Volgens een ooggetuige uit de wijk Hai al-Shati probeerde het leger op 23 april de RSF in de stad tegen te werken, maar werd het teruggeslagen.
Voormalige rebellen onder leiding van Khamis Abakar, gouverneur van West-Darfur, zijn ook in conflict gekomen met de RSF.
Bronnen in al-Geneina benadrukken echter dat de voormalige rebellen van de Soedanese Nationale Alliantie zichzelf, de gebieden waarin zij actief zijn en de woonplaats van Abakar verdedigen, in plaats van actief aan het conflict deel te nemen.
“De RSF en haar Arabische milities uit de regio en rond al-Geneina vielen het hoofdkwartier van de gezamenlijke Soedanees-Chadese strijdkrachten in de deelstaat aan en namen het in beslag. Het nationale leger probeerde het te verdedigen, maar trok zich na korte tijd terug en ging naar hun hoofdkwartier, zodat de milities alles in de stad controleren,” vertelde hulpverlener Dldoom Ahmed aan MEE.
“Ze hebben iedereen gedood, alles geplunderd, overal brand gesticht … Het gaat nog steeds door.”
Het Soedanese leger, RSF en de gouverneur van West-Darfur zijn benaderd voor commentaar, maar hebben op het moment van publicatie niet gereageerd.
Kampen staan op instorten
Overal in Darfur zijn kampen voor binnenlandse ontheemden, die hebben geleden onder twee decennia van sporadische conflicten tussen de strijdende partijen in Darfur. In Darfur zijn meer dan twee miljoen Soedanezen ontheemd en deze laatste oorlog maakt hun situatie alleen maar erger, aldus een comité dat de ontheemden vertegenwoordigt.
Het comité heeft een dringende oproep gedaan aan internationale hulporganisaties en zegt dat de humanitaire situatie in de kampen “snel verslechtert” en op instorten staat.
“De situatie is ellendig. De ontheemden moeten opnieuw uit de kampen vluchten omdat zelfs de kampen zijn aangevallen, vooral in al-Geneina, dus de mensen vluchten naar Tsjaad of een andere veiliger plaats,” aldus het comité in een door MEE ingezien rapport.
Na twee weken strijd, waarbij volgens het Soedanese ministerie van Volksgezondheid meer dan 500 doden en 4600 gewonden zijn gevallen, beginnen het leger en de RSF mensen onder druk te zetten om een kant te kiezen. Dat zou het conflict kunnen uitbreiden en verlengen, waarschuwen deskundigen.
Verschillende internationaal bemiddelde wapenstilstanden zijn gekomen en gegaan zonder dat de gevechten werden onderbroken. Noch Hemeti, noch Abdel Fattah al-Burhan, hoofd van het leger, hebben blijk gegeven van enige echte intentie om via onderhandelingen tot een regeling te komen.
In Khartoem wordt het conflict alleen maar bloediger en complexer. Mohamed Badawi, een Soedanees politiek analist, waarschuwt dat Darfur opnieuw in een wijdverbreid etnisch conflict dreigt uit te breken als de gevechten in Khartoem blijven verergeren.
“Het conflict in Darfur heeft twee lagen gekregen: de ene is tussen de SAF en de RSF,” zei Badawi, een Darfur-deskundige en onderzoeker bij het African Center for Peace and Justice, tegen MEE. De andere laag, zei hij, is tussen de Arabische stammen in Darfur en de beide strijdende partijen.
“De twee lagen overlappen elkaar echter, omdat de twee strijdende partijen proberen meer bondgenoten te krijgen.”
Als het conflict in Soedan voortduurt, zullen deze lagen elkaar steeds verder overlappen, met dodelijke gevolgen.