Chris Roberts werd bevorderd en kreeg een OBE voor “boks diensten aan het leger” ondanks het feit dat hij door het onderzoek naar de dood van Baha Mousa als “beschamend” werd bestempeld.
Het Britse leger heeft een voormalige soldaat voorgedragen voor een van de hoogste Britse onderscheidingen voor boks diensten aan het leger, zelfs nadat een officieel onderzoek hem als “beschamend” bestempelde voor zijn betrokkenheid bij het aanvallen van Iraakse gevangenen in Basra in 2003.
Chris Roberts, een fysieke trainingsinstructeur bij het Queen’s Lancashire Regiment, bleek ten minste één gedetineerde d.m.v. karate te hebben geslagen en “waarschijnlijk drie anderen te hebben geschopt”. Dit kwam naar boven tijdens het onderzoek naar de dood van Baha Mousa en de mishandeling van andere gevangenen op een Britse basis in de Zuid-Iraakse stad.
Roberts, die destijds de rang van Staff Sergeant had, ontkende betrokkenheid bij het geweld tegen Mousa en negen andere gevangenen.
Maar in zijn rapport over de episode, gepubliceerd in 2011, zei rechter William Gage dat hij de ontkenning van Roberts niet accepteerde en hem een “zeer onbevredigende getuige” vond.
Gage zei dat het gedrag van Roberts een “beschamende en ernstige schending van de discipline” en “zeer aanzienlijke plichtsverzuimen” vertegenwoordigde.
“Er is geen enkel excuus of verzachting mogelijk voor wat ik vind dat hij heeft gedaan,” zei Gage.
Roberts bleef niettemin tot 2020 in het leger en werd bevorderd tot de rang van majoor.
In 2021 kreeg hij een OBE-medaille (Officer of the Order of the British Empire), nadat hij door het leger was voorgedragen voor “boks diensten aan het Britse leger”.
Sinds hij het leger verliet, heeft Roberts een carrière opgebouwd als boksofficial.
In juli vorig jaar werd hij benoemd tot ontwikkelingsdirecteur bij de International Boxing Association, het wereldwijde orgaan dat het amateurboksen organiseert.
Roberts was eerder 17 maanden hoofd van Boxing Scotland.
Het Ministerie van Defensie vertelde MEE dat het de beschuldigingen van mishandeling van gedetineerden had onderzocht en dat er geen zaak was tegen Roberts.
Uit het drie jaar durende onderzoek naar de dood van Baha Mousa bleek dat de 26-jarige hotelreceptionist in september 2003 in Britse militaire hechtenis met geweld was doodgeslagen.
Volgens het onderzoek hadden Britse soldaten “zinloos geweld” gebruikt tegen negen andere mannen die samen met Mousa werden vastgehouden en hadden zij vijf ondervragingstechnieken toegepast die door de Britse regering waren verboden en die illegaal waren volgens de Vierde Conventie van Genève, die burgers beschermt tegen moord, marteling en wreedheid.
Volgens het onderzoek heeft het ministerie van Defensie zich schuldig gemaakt aan “bedrijfsfalen” door zich niet te houden aan zijn eigen regels voor de ondervraging van gedetineerden.
Gage voegde eraan toe dat het misbruik door het eerste Queen’s Lancashire Regiment niet eenmalig was, maar wees beweringen van de hand dat er binnen de eenheid een “geweldscultuur” bestond.
Het onderzoek volgde op de krijgsraad die er in 2007 toe leidde dat korporaal Donald Payne de eerste Britse soldaat in de geschiedenis van het leger werd die werd beschuldigd van oorlogsmisdaden.
Payne pleitte schuldig aan de onmenselijke behandeling van Mousa en kreeg een jaar gevangenisstraf, maar hij werd vrijgesproken op beschuldiging van doodslag en belemmering van de rechtsgang.
Zes andere soldaten stonden samen met Payne voor de krijgsraad, maar werden vrijgesproken.
Kolonel Jorge Mendonca, de commandant van het 1e Bataljon van het Queen’s Lancashire Regiment en de hoogste officier in het Britse leger die voor de krijgsraad moest verschijnen, werd vrijgesproken. Mendonca verliet kort daarna het leger.
Roberts, wiens taken in Basra onder meer bestonden uit het optreden als Mendonca’s persoonlijke beschermingsofficier, was niet één van de zeven soldaten die voor de krijgsraad moesten verschijnen.
Maar het onderzoek wees uit dat hij “een arrestatie- en dwangtechniek had geleerd die sterk leek op de dwangmethode die Payne bij Baha Mousa gebruikte”.
Gage beschreef de techniek als “knielen op de rug van de gevangene en zijn armen achter zich trekken”.
In zijn getuigenis voor het onderzoek zei Roberts dat hij arrestatie- en dwangtechnieken had geleerd, waaronder het plaatsen van een knie in de rug van een gevangene wanneer deze met het gezicht naar beneden op de grond ligt, als onderdeel van de training van het bataljon voorafgaand aan de inzet.
In zijn eindrapport zei Gage dat verschillende soldaten beweerden dat Roberts betrokken was bij geweld tegen de gevangenen. Maar hij zei dat hij vond dat sommige van deze soldaten slechte of onbetrouwbare getuigen waren.
Gage concludeerde: “Ik accepteer zijn ontkenning niet dat hij niet betrokken was bij enig geweld. Ik vind dat [Staf Seargeant] Roberts tenminste één gevangene d.m.v. karate heeft geslagen… en er waarschijnlijk drie heeft geschopt.”
Roberts vertelde tijdens het onderzoek dat hij Baha Mousa’s familie had bezocht na diens dood in zijn hoedanigheid van Mendonca’s persoonlijke lijfwacht.
Hadiya Marzooq, de 72-jarige moeder van Baha Mousa, zei tegen MEE dat het ongelofelijk was dat Roberts, ondanks dat hij door het onderzoek was genoemd, promotie had gekregen en was beloond voor zijn werk in het leger.
Ze zei dat haar man elke dag naar de Britse basis was gegaan terwijl Mousa werd vastgehouden en dat hem was verteld dat hij spoedig zou worden vrijgelaten.
“Maar in plaats daarvan gaven ze ons zijn lichaam in een kist. Het was een groot verlies voor ons,” zei Marzooq.
“Ik heb mijn zoon Baha niet meer kunnen zien door de wrede martelingen en behandeling door het Britse leger. Het is ongelooflijk dat de Britse regering deze man wil belonen voor zijn dienst, ook al wordt hij in het rapport genoemd. Wat bedoelen ze met dienst?”
Op de vraag waarom Roberts voor een OBE was genomineerd, zei de woordvoerder van het Ministerie van Defensie tegen MEE: “Staatsonderscheidingen worden toegekend aan personen die verder gaan dan hun plichten. In dit geval kreeg majoor Roberts een OBE voor zijn recente diensten aan de sport binnen de strijdkrachten”.
De woordvoerder voegde daaraan toe: “Wij hebben een grondig onderzoek ingesteld naar de beschuldigingen van mishandeling van gedetineerden in Irak, en er bleek geen zaak tegen Majoor Roberts te bestaan.”
Bijna 20 jaar na de invasie van Irak worden de Britse strijdkrachten nog steeds geconfronteerd met vragen over vermeende oorlogsmisdaden en misbruiken tijdens de oorlog en de bezetting, en het gelijktijdige conflict in Afghanistan.
In 2020 oordeelde het Internationaal Strafhof dat er “redelijke” gronden waren om aan te nemen dat Britse troepen oorlogsmisdaden hadden begaan zoals “opzettelijk doden, martelen, onmenselijke/ wrede behandeling, aantasting van de persoonlijke waardigheid, en verkrachting en/of andere vormen van seksueel geweld” tegen Iraakse burgers in gevangenschap.
Maar zij liet een vooronderzoek vallen, onder verwijzing naar de eigen onderzoeken van het Verenigd Koninkrijk naar het gedrag van zijn troepen tijdens de conflicten.
Vorig jaar werd gemeld dat het Britse leger 94 procent van de klachten die het ontving over de mishandeling van burgers in Afghanistan in 2010 en 2011 niet vervolgde.
Iain Overton, de uitvoerend directeur van Action on Armed Violence, die de gegevens heeft verkregen, zei dat Roberts’ promotie binnen het leger en nominatie voor een OBE tekenend zijn voor een cultuur van doofpotaffaires en ontkenning binnen het Britse leger.
“Er is een institutionele en bewezen waarheid dat het Britse leger niet graag de ergste fouten van hun troepen onderzoekt – een waarheid die wordt bevestigd door statistisch bewijs,” vertelde Overton aan MEE.
“En als er misstanden worden geconstateerd, worden die niet onderzocht of meegenomen in het carrièrepad van de overtreder.
“Iedereen verdient een tweede kans, maar dat die wordt gegeven zonder dat iemand wordt gestraft of de schade zelfs maar wordt erkend, lijkt mij een acuut falen van justitie.”