Rabat aarzelt om partij te kiezen, maar de landbouw en de economie van het koninkrijk blijven het moeilijk hebben, een jaar na het uitbreken van de gevechten.
Toen Rusland afgelopen februari Oekraïne binnenviel, probeerde Marokko, een belangrijke bondgenoot van de VS, zich neutraal op te stellen en was het terughoudend om de anti-Kremlin maatregelen van Washington te steunen.
Rabat onthield zich van stemming tijdens een stemming in de Algemene Vergadering van de VN om de Russische agressie te betreuren en wees Amerikaanse pogingen af om zich bij het westerse kamp aan te sluiten.
De Noord-Afrikaanse natie, die afhankelijk is van de graanimport uit beide landen, probeerde het conflict diplomatiek te manoeuvreren en probeerde de banden met zowel het oosten als het westen in stand te houden, wat vooral belangrijk was omdat de economie nog steeds te lijden had onder de Covid-19 pandemie en een ernstige droogte.
Maar nu de verwoestende oorlog zijn tweede jaar ingaat, vertelden deskundigen aan Middle East Eye dat de geopolitieke weerslag van het conflict Marokko heeft gedwongen om te worstelen met een reeks diplomatieke en economische uitdagingen en met de wispelturigheid van de publieke opinie.
“De gemiddelde Marokkaan gelooft, diep van binnen, dat dit de zoveelste Europese oorlog is, voor Europese doelstellingen en idealen,” vertelde Mohamed Chtatou, politiek analist en hoogleraar onderwijswetenschappen aan de Mohammed V Universiteit in Rabat, aan MEE.
“De huidige oorlog is het resultaat van het duwen van de Russen naar hun laatste territoriale verdediging door de Navo.”
Eerder deze week ontkende de Russische president Vladimir Poetin in een langverwachte toespraak elke verantwoordelijkheid voor de oorlog en haalde hij uit naar zijn tegenstanders.
In zijn toespraak beweerde hij dat de uitbreiding van de NAVO de voornaamste oorzaak was van het conflict, evenals het feit dat het bondgenootschap het lidmaatschap van Oekraïne niet resoluut heeft uitgesloten.
Dergelijke opvattingen zijn in een groot deel van Marokko gemeengoed geworden, zoals blijkt uit een enquête van de Alliantie van Democratieën van mei jl. waaruit blijkt dat slechts 14 procent van de Marokkanen wil dat Rabat “de economische banden met Rusland verbreekt vanwege de oorlog”.
Anouar Majid, vice-president voor mondiale zaken aan de Universiteit van New England, vertelde MEE dat voor de gemiddelde Marokkaan het conflict deel uitmaakt van een “gecompliceerde geostrategische aangelegenheid met weinig relevantie voor Marokko’s werkelijke belangen”.
Marokko’s evenwichtsoefening
Twee dagen nadat Rusland zijn invasie lanceerde, werd duidelijk dat Marokko terughoudend was om partij te kiezen.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken van het land gaf een vaag communiqué uit dat de nadruk legde op de “bezorgdheid” van het koninkrijk en zijn “steun voor de territoriale integriteit en de nationale eenheid van alle lidstaten van de Verenigde Naties”.
Marokko gebruikte de daaropvolgende maanden om de banden met het pro-Oekraïense blok en zijn Russische tegenstanders aan te halen.
In april namen Marokkaanse vertegenwoordigers deel aan een conferentie op een Amerikaanse militaire basis in Duitsland om de verlening van humanitaire en militaire hulp aan Oekraïne te bespreken. Marokko steunde ook de inspanningen van de Verenigde Naties om humanitaire hulp aan de Oekraïners te verstrekken.
Maar in juni stuurde koning Mohammed VI Poetin een brief waarin hij de relatie tussen hun landen vierde. Vier maanden later bereikte het ministerie van energie een akkoord over kernenergie met Rosatom, een Russisch staatsbedrijf dat de Russische oorlogsinspanningen heeft bijgestaan.
Chtatou, professor aan de Mohammed V Universiteit, vertelde MEE dat Marokko’s vriendschappelijke betrekkingen met Rusland economisch gedreven zijn.
“Marokko heeft geen andere keuze dan neutraal te blijven,” zei Chtatou. “In principe is het land een bondgenoot van het Westen, maar het heeft ook goede betrekkingen met Rusland en China. Hoezeer het land de VS en Europa ook nodig heeft voor investeringen, het heeft ook de oosterse wereld nodig voor technologie en handel, dus neutraliteit kan lonen.”
Terwijl westerse landen hun import van Russische fossiele brandstoffen beperkten, verhoogde Marokko zijn eigen. In 2022 importeerde het koninkrijk 735.000 ton diesel uit Rusland, 11 keer meer dan in 2021.
Internationale sancties hebben ook het vermogen van Rusland, ’s werelds grootste exporteur van meststoffen in 2020, bemoeilijkt om dit cruciale product te verkopen. Marokko, de vierde grootste exporteur dat jaar, reageerde met plannen om zijn productie van fosfaten met 10 procent te verhogen.
Agrarische tijdbom
Maar de impact van de Russisch-Oekraïense oorlog op Marokko’s landbouwsector is rampzalig.
In een rapport van de Foreign Agricultural Service, een Amerikaanse overheidsinstelling, werd vorig jaar opgemerkt dat Rusland en Oekraïne goed waren voor 24 procent van Marokko’s tarwe-import. Maar sinds het begin van het conflict is de export van Oekraïne gekelderd.
“Voor Marokko is het altijd een evenwichtsoefening geweest om een redelijk zekere graanvoorziening te bereiken, vooral voor tarwe,” zei Ismail Ouraich, een beleidsanalist bij het Zweedse Agentschap voor Analyse van het Groeibeleid.
Ouraich suggereerde dat Marokko’s “behoorlijk gediversifieerde aanvoer” van tarwe het koninkrijk zou kunnen helpen om de ergste gevolgen van de Russisch-Oekraïense oorlog te weerstaan. In 2020 importeerde het koninkrijk voor 396 miljoen dollar tarwe uit Frankrijk, meer dan uit Rusland en Oekraïne samen.
“Maar op lange termijn ziet de situatie er behoorlijk alarmerend uit, gezien de mogelijke gevolgen van de klimaatverandering voor het land”, vertelde Ouraich aan MEE.
Het rapport van de Buitenlandse Landbouwdienst waarschuwde dat Marokko’s eigen tarweopbrengst met 70 procent zou kunnen dalen door droogte, een fenomeen dat door de klimaatverandering wordt verergerd. Het rapport stelde ook vast dat de Russisch-Oekraïense oorlog “de prijsvolatiliteit heeft verhoogd”.
Volgens de Afrikaanse Ontwikkelingsbank (AfDB) heeft de invasie een tekort van ongeveer 30 miljoen ton graan in Afrika veroorzaakt, waardoor de kosten sterk zijn gestegen.
“Ondanks de geografische afstand tussen Oekraïne en Marokko, heeft de Russische aanval op dit Europese land harde gevolgen gehad voor de Marokkaanse landbouw”, aldus Mostapha Nokraoui, landbouwer en gemeenschapsleider in de Zuid-Marokkaanse stad Tafraout.
Nokraoui wees op de gestegen brandstofprijzen, die omhoog zijn geschoten omdat de internationale sancties de Russische export van ruwe olie en aardgas beperken. Nu de boeren meer geld kwijt zijn aan brandstof voor de irrigatiesystemen voor hun gewassen en de voertuigen die hun producten naar de markt brengen, zien de Marokkanen de prijzen van basisvoedingsmiddelen stijgen.
Vorig jaar publiceerde het Policy Center for the New South, een Marokkaanse denktank, een witboek waarin de worsteling van Marokko met de inflatie werd toegeschreven aan de stijging van de energie- en voedselprijzen.
“Armoede en kwetsbaarheid zullen toenemen, en de ongelijkheid zal toenemen,” vertelde Nokraoui aan MEE.
Economische gevolgen
Een eerder deze maand uitgebracht rapport van de Wereldbank meldde de inflatie van Marokko in december 2022 als 8,3 procent, een cijfer dat de internationale financiële instelling in verband bracht met de Russisch-Oekraïense oorlog.
“De Oekraïense crisis heeft een sterke impact gehad op de Marokkaanse economie, vooral wat betreft de prijs van grondstoffen, wat een aanzienlijke inflatie heeft veroorzaakt die de hele bevolking heeft getroffen, vooral de middenklasse en de armen”, aldus Naoufel Belhaj, hoogleraar economie aan de Hassan II Universiteit in Casablanca.
Marokko heeft op de financiële crisis gereageerd door alledaagse goederen te subsidiëren en de export te beperken.
Vorige maand kondigde minister van Economie en Financiën Nadia Fettah Alaoui aan dat het koninkrijk in 2022 2,1 miljard dollar aan subsidies voor kookgas, 983 miljoen dollar voor tarwe en 491,5 miljoen dollar voor suiker had betaald. Eerder deze maand verbood het koninkrijk de uitvoer van uien, aardappelen en tomaten naar West-Afrika in een poging de voedselprijzen te drukken.
Deskundigen twijfelen echter aan de doeltreffendheid en duurzaamheid van deze kortetermijnmaatregelen nu Marokko zijn deviezenreserves opbrandt.
“De koopkracht van de mensen is gedaald, maar de lonen in zowel de openbare als de particuliere sector zijn niet gestegen”, zei Belhaj tegen MEE. “De werkloosheid is toegenomen en de middenklasse heeft haar consumptieniveau verlaagd.”
Nokraoui, de landbouwer, is het daarmee eens: “Ik denk niet dat de lapmiddelen die de Marokkaanse regering gebruikt deze huidige crisis zullen beperken.”
Dat gevoel verspreidt zich.
Vorige week nog organiseerde een grote vakbond demonstraties tegen de stijgende brandstof- en voedselprijzen. Demonstranten verzamelden zich in Meknes en Tanger en op Facebook en Twitter.
Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat de financiële crisis, gevoed door de inval van Rusland, de Marokkanen zal inspireren om zich achter acties tegen dat land te scharen – een stap die zelf de economische vooruitzichten van Marokko zou kunnen verslechteren.
“Marokkanen willen vrede voor iedereen,” zei Chtatou, de professor in Rabat. “Door geen partij te kiezen, geloven de Marokkanen dat dit, hopelijk, uiteindelijk de broodnodige vrede kan brengen, rekening houdend met het feit dat deze oorlog, als hij uit de hand loopt, de apocalyps kan veroorzaken, God verhoede.”