Nu het dodental een grimmige mijlpaal bereikt, geven inwoners van Kahramanmaras, een van de zwaarst getroffen gebieden, de schuld aan gewetenloze bouwers en de bouwamnestie van de regering.
Het stijgende dodental in Turkije na de verwoestende aardbeving van maandag heeft vragen opgeroepen over de bouwnormen van het land, waarbij de woede groeit over slordige en illegale bouwmethoden en over gebreken in het bouwproces zelf.
In de zuidoostelijke Turkse stad Kahramanmaras, een van de steden die het dichtst bij het epicentrum ligt dat een groot deel van deze regio verwoestte, richtten de meeste overlevenden hun woede op aannemers, terwijl anderen hun woede richtten op de centrale en plaatselijke overheid over vermeende tekortkomingen bij de bouwinspectie.
“Als er vlak onder deze straat een breuklijn lag, waarom hebben ze dan toegestaan dat hier gebouwen met meerdere verdiepingen werden gebouwd?” kon men een vrouw horen roepen voor een van de vele met de grond gelijkgemaakte gebouwen.
“Ja, de staat is hier, samen met ons. We hebben voedsel, water, verwarming. Maar waar is mijn zoon? Waar zijn mijn kleinkinderen?” vroeg dezelfde vrouw. “Het was de overheid, die niet de nodige inspecties op onze gebouwen heeft uitgevoerd.”
In deze uitgestrekte stad, die vóór de ramp meer dan een miljoen inwoners telde, gingen reddingswerkers, waaronder bemanningen uit tientallen landen, dinsdag door met het doorzoeken van het puin in de hoop mensen in leven te vinden, ook al is de kans groot dat het tegen hen is.
Thermische camera’s werden gebruikt om de stapels beton en metaal in veel van de getroffen gebieden af te tasten, terwijl reddingswerkers stilte eisten om de stemmen van de gevangenen te kunnen horen.
Volgens Murat Kurum, de Turkse minister van milieu en stedenbouw, zijn ten minste een miljoen individuele gebouwen beschadigd en hebben teams tot nu toe meer dan 17.000 gebouwen doorzocht.
Het dodental bereikte dinsdag 31.974 in Turkije, volgens het bureau voor crisisbeheersing van het land. In Syrië zijn 3.553 mensen omgekomen, blijkt uit gegevens van staatsmedia in door het regime gecontroleerde delen van het land en burgerbeschermingstroepen in door rebellen bezette gebieden.
‘Ze hebben het land geruïneerd’
Toen hij bij een ander dakloos gebouw stond, riep bewoner Ahmet Turan anderen zoals hij, die door de beving dakloos waren geworden, bijeen en haalde verbaal uit naar gewetenloze aannemers.
“Moge Allah de aannemers vervloeken,” brulde Turan. “Kijk naar dit gebouw. Kijk naar het cement en andere materialen. Wie van hen is bruikbaar in zo’n groot gebouw?” zei hij.
Een andere man greep snel in en zei: “Ze [de aannemers] zijn nooit tevreden met wat ze verdienen. Ze willen alleen maar meer. Ze hebben het land geruïneerd.”
Hoewel Turkije bouwvoorschriften heeft die voldoen aan de huidige normen voor aardbevingstechniek, worden ze te zelden gehandhaafd, wat verklaart waarom duizenden gebouwen kunnen zijn ingestort.
De Turkse regering heeft gezworen de verantwoordelijken te straffen, en aanklagers verzamelen monsters van gebouwen voor bewijsmateriaal over de tijdens de bouw gebruikte materialen.
In het weekend kondigde het ministerie van Justitie plannen aan om een onderzoeksbureau voor aardbevingsmisdrijven op te richten. Deze instantie zou tot doel hebben aannemers en anderen die verantwoordelijk zijn voor bouwwerkzaamheden te identificeren, bewijsmateriaal te verzamelen, deskundigen te instrueren, waaronder architecten, geologen en ingenieurs, en bouw- en bewonersvergunningen te controleren.
“Aanklagers hebben de opdracht gekregen om de aannemers van de ingestorte gebouwen en andere verantwoordelijken te vinden,” zei het ministerie in een schriftelijke verklaring.
“Zij zullen niet mogen vluchten.”
Aannemers gearresteerd
Sinds de ramp zijn meer dan 100 aannemers in heel Turkije en in het buitenland gearresteerd, waaronder één die in Noord-Cyprus werd vastgehouden en uitgeleverd aan het vasteland, terwijl een ander op het vliegveld van Istanbul werd aangehouden in afwachting van zijn vlucht naar Montenegro.
“Hoe zit het met de anderen?” Vroeg Turan.
“Ze zeggen dat minstens 7.000 gebouwen zijn ingestort [in dit gebied]. De doodstraf moet terugkomen en op deze aannemers worden toegepast.”
De ramp komt drie maanden voor verkiezingen waarvan veel analisten hadden verwacht dat het de zwaarste van president Recep Tayyip Erdogan zou worden in zijn twee decennia aan de macht.
Erdogan wordt geconfronteerd met een groeiend verzet omdat hij toezicht hield op een ingrijpend amnestieprogramma uit 2018 dat fouten in miljoenen gebouwen in heel Turkije vergaf.
In een video die nu viraal is gegaan, somde Erdogan enkele van de topprestaties van zijn regering op tijdens een campagnestop in de aanloop naar de lokale verkiezingen van maart 2019 in Turkije.
“We hebben het probleem van 144.156 burgers van Maras opgelost met zoneringsamnestie,” zei Erdogan, die zijn term gebruikte voor de bouwamnesties die oudere, ondermaatse gebouwen legaliseerden die zonder de juiste vergunningen waren neergezet en de verantwoordelijkheid voor de gereedheid voor aardbevingen bij de eigenaren van de eigendommen legden.
Het toeval wil dat het parlement van Turkije op 6 februari, de dag waarop de twee aardbevingen plaatsvonden, nog een amnestie voor bestemmingsplannen zou bespreken.
‘Uitnodiging tot de dood’
De publieke woede en de economische problemen, deels veroorzaakt door de aardbeving van 1999, hadden Erdogans AK-partij in 2002 aan de macht geholpen.
De partij startte een programma van enorme infrastructuurprojecten – nieuwe luchthavens, havens, wegen, spoorwegen en volkshuisvestingsprojecten verrezen in het hele land en droegen bij tot het grote economische succes van Turkije.
“Het menselijk leven heeft geen belang in dit land,” zei Turan, terwijl hij zijn hoofd schudde.
“Is er iets veranderd in Istanbul na de aardbeving van 1999?” zei hij, verwijzend naar de aardbeving van 7,4 magnitude die toesloeg in Golcuk, bij de Marmara Zee.
Anderen zeiden dat het moeilijk was om vast te stellen hoeveel van de neergekomen gebouwen van de amnestie hebben geprofiteerd, maar een rapport uit 2020 van de academicus Ali Utku Sahin van de Hatay Universiteit stelde dat een mogelijke aardbeving in de provincie Hatay, waartoe Kahramanmaras behoort, wel 52.000 gebouwen met de grond gelijk zou kunnen maken, waarbij minstens 30.000 mensen zouden omkomen.
Zelfs het Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD), dat rapporteert aan het ministerie van Binnenlandse Zaken, zei in 2020 dat Kahramanmaras niet voorbereid was op een aardbeving.
Erdogan heeft enkele aanvankelijke problemen erkend met de reactie van het land op de aardbeving, maar heeft volgehouden dat geen enkele regering klaar kon zijn voor een ramp van deze omvang.
Maar de belangrijkste vereniging van ingenieurs en architecten van het land heeft een vernietigende aanval gedaan op de praktijk van amnestie voor bouwers. Zij verklaarde: “Zoneringsamnestie is een uitnodiging tot de dood”
“In ons land is amnestie een van de belangrijkste stimulansen geweest voor illegale bouw en heeft het de samenleving onzeker gemaakt om in gezonde en veilige huizen te wonen.” De groep zei dat de praktijk wordt gebruikt “ten behoeve van politiek gewin”, en moet worden gestopt.