Burgers en parlementsleden verzamelen zich om het plan aan de kaak te stelllen als “het begin van het einde van de staat Israël”.
Honderdduizend Israëli’s protesteerden maandag in het hele land tegen de omstreden herziening van de rechterlijke macht door de extreem-rechtse regering, die volgens critici het Hooggerechtshof zou uithollen en de basis van de democratie van het land zou bedreigen.
Demonstranten wapperen Israëlische en LGBTQ+ vlaggen tijdens het anti-regeringsprotest in Jeruzalem op 13 februari 2023 (Oren Ziv/MEE).
De maatregelen, die maandag werden goedgekeurd door de wetgevende commissie van het Israëlische parlement en in de komende dagen in stemming zullen worden gebracht in de Knesset, hebben wijdverbreide kritiek uitgelokt en beschuldigingen dat ze de wetgevende tak bijna ongecontroleerde autoriteit zouden geven.
In het hele land werden bedrijven gesloten en gingen naar schatting 100.000 mensen, onder wie schoolkinderen, de straat op, in wat volgens Haaretz “een van de grootste demonstraties in de Israëlische geschiedenis” zou worden.
Meer dan 80.000 verzamelden zich voor de Knesset in Jeruzalem. Vervolgens liepen demonstranten door de stad en blokkeerden wegen.
“We zullen de benen van deze corrupte regering schudden,” zei Kema Bresler, oprichtster van de protestgroep Zwarte Vlaggen, tegen de menigte, die scandeerde: “Democratie of rebellie.”
Anat, een demonstrant van in de 20 die met haar vrienden naar het protest ging, zei tegen Middle East Eye: “Ik ben gekomen om Israël democratisch te houden.”
Demonstranten zwaaiden met Israëlische vlaggen en borden waarop stond: “Red Israël democratie” en “De hele wereld kijkt toe”.
Op een ander stond te lezen: “1933 Duitsland. 2023 Israël? Biden, je kunt het tegenhouden!”
Dana Foss, die het bord vasthield, zei tegen MEE: “Als de wetten worden aangenomen, zal dat het begin zijn van het einde van de staat Israël”.
“Uiteindelijk zal er een kritische massa [van demonstranten] ontstaan en zullen ze beseffen dat ze ons niet kunnen negeren.”
Renana Amir, die met haar twee basisschoolkinderen kwam, zei: “Dit is vooral voor de toekomst van de jongere generatie.”
Het plan zou het parlement de macht geven om beslissingen van het Hooggerechtshof terzijde te schuiven door middel van een eenvoudige meerderheid van stemmen, en de facto controle geven over de benoemingen van de rechtbank, een rol die momenteel wordt vervuld door een gemengd panel van politici, rechters en leden van de orde van advocaten.
Het zou ook de mogelijkheid van het hof beperken om wetgeving die inbreuk maakt op mensen- en burgerrechten te verbieden.
Israël heeft geen grondwet, en er is weinig scheiding tussen de uitvoerende en wetgevende macht, omdat de regeringen bijna altijd een meerderheid hebben in de Knesset. Hierdoor is het Hooggerechtshof historisch gezien de meest effectieve controle op de regeringsmacht.
Netanyahu en zijn bondgenoten zeggen dat de hervormingen nodig zijn om een onevenwichtige machtsverhouding tussen gekozen vertegenwoordigers en het hoogste gerechtshof van het land te corrigeren, maar de plannen hebben felle tegenstand opgeroepen van groepen, waaronder advocaten, en bezorgdheid gewekt bij bedrijfsleiders, waardoor de toch al diepe politieke verdeeldheid in de Israëlische samenleving nog groter wordt.
Het Israëlische Channel 12 news publiceerde zaterdag een opiniepeiling waaruit bleek dat 62 procent van de Israëli’s wil dat de voorgestelde gerechtelijke plannen worden opgeschort of helemaal worden stopgezet. Honderdduizenden hebben in het hele land gedemonstreerd sinds de aankondiging ervan.
De Amerikaanse president Joe Biden en de Franse president Emmanuel Macron hebben beiden hun bezorgdheid geuit over de revisie.
Israëlische economen hebben gewaarschuwd dat het plan de financiën van het land al heeft beschadigd. Talloze bedrijven gaven hun personeel de dag vrij om te protesteren en regelden zelfs pendelbussen.
Onder de demonstranten bevonden zich werknemers uit de bloeiende technologie-industrie van het land.
“Het grootste deel van de industrie wordt gefinancierd van buiten het land, en we willen niet leven in een plaats waar de slimsten naar het buitenland vluchten,” zei Lior Ben Arieh, die werkt bij Ortra, een bedrijf dat conferenties beheert.
“We hebben gehoord van bedrijven en collega’s in het buitenland die zich echt zorgen maken over een bezoek en bang zijn voor de democratische situatie in Israël. Wij zijn hier om te vechten voor wat er nog over is.”
‘Schreeuwpartijen en verwijten’
President Isaac Herzog waarschuwde zondag laat in een zeldzame nationale toespraak dat Israël “op de rand van juridische en sociale instorting” stond.
Herzog, die een grotendeels ceremoniële rol vervult, drong er bij de hardline rechtse regering van premier Benjamin Netanyahu op aan het wetgevingsproces te pauzeren en gesprekken te voeren met de oppositie in de hoop een compromis te bereiken.
“Ik doe een beroep op u met het verzoek het wetsvoorstel niet in eerste lezing in te dienen,” zei Herzog.
Maar de commissie die het voorstel van minister van Justitie Yariv Levin moet beoordelen, keurde de wetgeving maandag goed.
De wetgeving gaat nu naar de Knesset. In de komende dagen of weken zal het drie stemmingen moeten doorstaan.
In Israël zijn drie plenaire stemmingen nodig voordat een wetsvoorstel wet wordt.
Op maandag, tijdens een hoorzitting over het plan, ging een wetgever van de oppositie, Yorai Lahav-Hertzano van Yesh Atid, op een tafel staan en schreeuwde uit protest tegen commissievoorzitter Simcha Rothman. Hij was een van de verschillende parlementsleden die uit de vergadering werden verwijderd, die “ontaardde in emotionele schreeuwpartijen en boze verwijten”, aldus Haaretz.
De Likoedpartij diende vrijdag een klacht in tegen de burgemeester van Tel Aviv, Ron Huldai, die in een tv-interview waarschuwde dat “dictatoriale landen niet terugkeren naar democratie, behalve door bloedvergieten”. Netanyahu’s partij beschuldigde hem van het aanzetten tot geweld.
Critici, waaronder de president van het Hooggerechtshof Esther Hayut, hebben het wetsvoorstel veroordeeld als een aanval op de onafhankelijkheid van Israëls rechterlijke macht.
Sommigen hebben het hervormingsplan ook in verband gebracht met Netanyahu’s lopende corruptieproces, met het argument dat hij een rechtssysteem probeert te ondermijnen dat hij ervan beschuldigd heeft hem om politieke redenen oneerlijk te treffen.
Netanyahu heeft de beschuldigingen van corruptie ontkend en elk verband tussen het voorstel van de minister van Justitie en zijn eigen proces resoluut afgewezen.
De veteranenleider, die vorig jaar de macht heroverde na 14 maanden in de oppositie te hebben gezeten, heeft de protesten afgedaan als een weigering van linkse tegenstanders om de uitslag te accepteren van de verkiezingen van november vorig jaar, die een van de meest rechtse regeringen in de geschiedenis van Israël opleverde.
Sinds de inauguratie van de regering zijn tienduizenden Israëli’s in Tel Aviv en andere steden bijeengekomen om te protesteren.
In een reactie op het voorstel van Herzog zei Levin tegen Israëlische media dat hij “bereid was en wenst een echte dialoog aan te gaan met de leden van de oppositie” over manieren om de rechterlijke macht te verbeteren.
Maar hij verwierp elke “koppeling… tussen dialoog en vooruitgang in het wetgevingsproces”.
Hij waarschuwde dat instemmen met samenwerking met de oppositie niet “een middel mag worden om de zaak te vertragen en een wezenlijke en zinvolle hervorming van het rechtsstelsel te verhinderen”.
Duistere dictatuur
Oppositieleider en oud-premier Yair Lapid, een bittere rivaal van Netanyahu, sprak maandag de menigte voor de Knesset toe.
Wetgevers “doen alsof ze niet horen, doen alsof het ze niets kan schelen, maar ze horen en zijn bang”, zei hij.
“We zijn hier niet alleen om belasting te betalen en onze kinderen naar het leger te sturen. We zullen ons niet in onze huizen opsluiten als ze proberen de staat Israël in een duistere dictatuur te veranderen en ons het zwijgen op te leggen,” voegde hij eraan toe.
“Van buiten grijnzen ze sarcastisch en zeggen dat [de protesten] niets zullen veranderen, maar van binnen beven ze,” zei Lapid, die volgens sommigen niet zou moeten meewerken aan onderhandelingen of gesprekken met de coalitie. “Er komt een dag dat elk van de mannen en vrouwen die hier op straat staan tegen hun kinderen zal kunnen zeggen: Op de dag dat de Staat Israël mij het hardst nodig had, was ik er.”
Voormalig minister van Defensie Benny Gantz zei tegen demonstranten: “De hele oppositie en nog veel meer Israëlische burgers die op de coalitiepartijen hebben gestemd, zijn verenigd tegen de ‘gerichte moord’ die wordt uitgevoerd tegen de Israëlische democratie.”
Een andere voormalige minister van Defensie en voormalig stafchef, Moshe Yaalon, zei: “We hebben niet gevochten tegen vijanden van buitenaf om het land over te geven aan criminelen van binnenuit. Eén man [Netanyahu]… heeft ons allemaal gegijzeld.”