WK 2022: Identiteitsvragen werpen schaduw over Duits voetbal

De voormalige middenvelder van Hertha Berlin moedigt het team hartstochtelijk aan, in de hoop een van de jongeren te inspireren om de weg te volgen die hijzelf en Mehmet Scholl, een in Duitsland geboren Turkse voetballer die met Bayern München een ongekende acht titels won, zijn ingeslagen.

Het is een mooie club, vertelde hij fluisterend aan Middle East Eye: “Het is een kleine club. Geen racisme hier. Het zijn aardige, eerlijke mensen, tolerant voor anderen.”

‘De Turks-Duitse gemeenschap lijdt aan een blijvend generatie-trauma’

– Aslihan Yesilkaya, Turkse Vereniging van Duitsland

Zijn woorden klinken oprecht. Als je langs de zijlijn kijkt, zie je een paar moeders met hoofddoeken op het prachtige grasveld, dat slechts een paar kilometer verwijderd is van de voornamelijk Turkse wijk Neukolln.

Voetbal heeft een grote aantrekkingskracht op alle generaties in Duitsland, maar vooral op de Turkse gemeenschap van Berlijn.

De Bundesliga heeft de snelle opkomst gezien van in Duitsland geboren Turkse sterren als Mesut Ozil en Ilkay Gundogan. Toch suggereert Sezgin dat de ontwikkeling van voetbal voor minderheden of met Turkse invloeden wijst op lokale strijd voor multiculturalisme, die zich vaak onttrekt aan discussies over integratie.

In de jaren 80 en 90 kenden Turkse jongens hun plaats, zei hij. “Vroeger waren er bij iemand als ik twee problemen: ten eerste was ik Turks en ten tweede was ik moslim.”

Sezgin was een vroege inspiratiebron voor veel jonge Turkse Duitse kinderen en hoewel zijn dromen om voor de nationale ploeg te spelen nooit zijn uitgekomen, hoopt hij dat er een gelijk speelveld komt voor de generatie van zijn zoon.

In Duitsland wonen bijna 3,7 miljoen mensen van Turkse oorsprong of afkomst, maar de grootste minderheidsgroep van het land blijft diep gemarginaliseerd.

Volgens Duitse overheidsstatistieken uit 2016 bezitten slechts 246.000 Duitse Turken het Duitse staatsburgerschap, waardoor velen een identiteitscrisis oplopen, betreurt Sezgin.

Verschillende generaties Turken wonen langdurig of permanent in Duitsland, wat erop kan wijzen waarom er weinig tot geen loyaliteit aan Duitsland is, voegde hij eraan toe.

Aslihan Yesilkaya, de medevoorzitter van de Turkse Vereniging van Duitsland, vertelde MEE dat “onder de verschillende gradaties van problemen [waar de gemeenschap mee te maken heeft], de identiteitscrisis groot is onder Duitse Turken”.

“In een recente antiracisme-enquête zei 65 procent van de respondenten dat ze discriminatie hebben meegemaakt of iemand kennen die dat heeft meegemaakt. Elke keer dat we probeerden te praten over racisme en discriminatie werden we genegeerd. Duitsland heeft wel degelijk een probleem met structureel racisme, het zit op school, op de werkvloer en in de samenleving.”

Volgens een rapport van het Bundesagentur für Arbeit uit 2019 vertegenwoordigde 46 procent van de 2,27 miljoen werklozen in Duitsland etnische minderheidsgemeenschappen, ondanks het feit dat die gemeenschappen slechts 23 procent van de bevolking uitmaken.

Het bureau stelde ook vast dat mensen met ‘buitenlands klinkende namen’ 24 procent minder kans hadden dan mensen met Duitse namen om opgeroepen te worden voor sollicitatiegesprekken.

“De Turks-Duitse gemeenschap lijdt onder blijvende generatietrauma’s,” zei Yesilkaya. “Verhalen van discriminatie en racisme die een leven lang duren zijn niet ongewoon.”

‘Cyclus van marginalisatie’

Yesilkaya’s Turkse Vereniging van Duitsland is een vrijwilligersorganisatie die opkomt voor de Turkse gemeenschap in Duitsland. Yesilkaya, 35 jaar, is advocaat van beroep. Haar inspiratie om terug te geven aan haar gemeenschap komt voort uit de jarenlange discriminatie die ze sinds haar schooltijd heeft ondergaan.

In het Duitse onderwijssysteem met twee sporen beslissen leraren of hun kind de intelligentie en de aanleg heeft om naar de universiteit te gaan. Afhankelijk van het oordeel van de leraar kan een kind naar het zogenaamde “Gymnasium” – dat een kind voorbereidt op verder universitair onderwijs – gaan.

Mocht een leraar echter besluiten dat een kind niet goed genoeg is om naar de universiteit te gaan, dan worden ze door de ‘Hauptschule’ geduwd, wat betekent dat ze in een speciaal systeem terechtkomen dat hen klaarstoomt voor een leven van geschoolde arbeid.

‘Zelfs met Ozil – als hij goed speelde was hij Duits, als hij niet speelde was hij Turks’

– Sezgin Aksakal, voormalig middenvelder van Hertha Berlin

Deze cruciale beslissing wordt genomen als het kind net 11 is.

Historische patronen suggereren dat kinderen met een immigrantenachtergrond meestal terechtkomen in beroepsopleidingscentra die een of andere vaardigheid leren om in de industriële basis van Duitsland te werken.

Een rapport uit 2013 van het Open Society Justice Initiative suggereert dat terwijl 50 procent van de blanke Duitse schoolkinderen erin slaagde de meer diepgaande onderwijsstroom te doorlopen, minder dan 33 procent van de kinderen uit migrantengezinnen hetzelfde lukte.

Katrine Thomasen, advocacy officer bij het Open Society Justice Initiative, zei: “Het bewijs toont aan dat kinderen met een Turkse, Koerdische of Arabische achtergrond – in Duitsland bekend als ‘migrantenkinderen’, zelfs als ze de tweede of zelfs derde generatie immigranten zijn – in onevenredig grote aantallen terechtkomen op het laagste niveau, de Hauptschule, waardoor ze veroordeeld zijn tot een cyclus van marginalisatie”.

Verdeelde loyaliteiten?

Terug op het voetbalveld is Sezgin voorzichtig optimistisch over de toekomst van zijn zoon.

“Spelers als Ozil en anderen hebben de deur geopend voor onze kinderen. Nu kunnen ook zij hopelijk voor grotere clubs en het nationale team spelen,” zei hij. “Maar zelfs met Ozil – als hij goed speelde was hij Duits, als hij dat niet deed was hij Turks.”

Ozil kwam opnieuw onder vuur te liggen nadat Duitsland op het WK 2018 met 2-0 verloor van Zuid-Korea en in de groepsfase uitviel, evenals zijn ontmoeting met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.

De voormalige Real Madrid en Arsenal-ster stapte uit het nationale team, onder verwijzing naar het “racisme en gebrek aan respect” waarmee hij werd geconfronteerd, en verdedigde zijn recht om Erdogan te ontmoeten. “Voor mij ging een foto met president Erdogan niet over politiek of verkiezingen, het ging erom dat ik het hoogste ambt van het land van mijn familie respecteerde,” schreef hij op Twitter.

Ironisch genoeg had één Zuid-Koreaanse speler in dat WK-team van 2018 dat Duitsland versloeg zijn eigen rekening te vereffenen. In een gesprek met een Britse krant eerder dit jaar onthulde de Zuid-Koreaanse Golden Boot winnaar en Spurs-spits Son Hueng-min het racisme waaraan hij als tienervoetballer werd onderworpen nadat hij in 2010 bij het jeugdteam van Hamburg was gekomen.

Hij zei dat zijn meest gedenkwaardige carrièremoment de verbluffende overwinning van Zuid-Korea op Duitsland was en hoe hij het gevoel had dat hij de jaren van racisme, waaronder hij leed toen hij in Duitsland speelde, had gewroken.

Hoewel Sezgin ervan droomt dat zijn zoon voor het Duitse nationale team speelt, geeft hij toe dat “jongens met een minderheidsachtergrond opmerkelijk beter moeten zijn dan blanke Duitse jongens om in een team te komen”.