Om te kunnen vertrekken moeten de vrouwen instemmen met huwelijken die door de militante groepering worden geïnitieerd, anders lopen ze het risico om te worden gesmokkeld naar Turkije.
Buitenlandse echtgenotes van vermoedelijke IS-strijders en hun kinderen worden vanuit het al-Hol-kamp in het oosten van Syrië naar Idlib gesmokkeld en vastgehouden in een ander kamp onder toezicht van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), dit meld het media kanaal Middle East Eye.
Om te vertrekken, moeten de vrouwen instemmen met huwelijken die door HTS zijn bepaald , anders lopen ze het risico over de grens naar Turkije te worden gesmokkeld, aldus bronnen die bekend zijn bij MEE.
Ongeveer 40 vrouwen en hun kinderen leven momenteel in het Al-Jumailya-kamp in het westen van Idlib, dicht bij de grens met Turkije.
De meeste vrouwen zijn buitenlanders, zeiden de bronnen , waarvan veel van hen Russische staatsburgers uit de zuidelijke republieken Tsjetsjenië en Dagestan, die een moslimmeerderheid hebben. Sommige Syrische vrouwen wonen in een aparte sector van het kamp.

Sommige vrouwen ontsnapten uit het door de Koerden geleide al-Hol-kamp, in de buurt van de Syrische grens met Irak, meer dan 400 kilometer verderop, waar de omstandigheden sterk zijn veroordeeld door mensenrechtenorganisaties, en bereikten Idlib via mensensmokkelnetwerken.
Anderen reisden uit eigen beweging van elders in Syrië naar Idlib, maar werden vervolgens vastgehouden door HTS-veiligheidstroepen vanwege hun vermoedelijke banden met IS.
HTS, dat het grootste deel van Idlib controleert, is een harde militante groepering die wordt gedomineerd door een voormalig al-Qaeda-filiaal in Syrië dat zich eerder in de Syrische burgeroorlog afsplitste van en met IS vocht, en is op haar hoede voor IS-infiltratie en aanvallen in Idlib sinds het leger van de groep een nederlaag in Oost-Syrië leed.
Een van de bronnen van MEE, die tijd in het kamp doorbracht, gaf toe dat sommige nieuwkomers de omstandigheden in Al-Jumailya als “œparadijs” beschouwden in vergelijking met al-Hol.
Maar ze voegde eraan toe: “œAls je er eenmaal bent, kun je niet meer weg. Dat is geen vrijheid. Daar heb je geen vrijheid.”
Kamp gebouwd door Britse man
Bronnen vertelden MEE dat het al-Jumailya-kamp werd gecontroleerd door een Britse man, Mohammed Shakiel Shabir, die oorspronkelijk uit Birmingham komt en van wie MEE meldde dat in 2018 zijn Britse staatsburgerschap was afgenomen vanwege zijn vermeende banden met een aan al-Qaeda gelieerde groep .
Shakiel heeft altijd elke loyaliteit aan HTS of een andere groep ontkend. Hij zegt een hulpverlener te zijn wiens werk gedurende vele jaren ‘voor zich spreekt’.
Shakiel bevestigde dat hij het kamp had gebouwd en betrokken was bij het runnen ervan. Maar hij zei dat hij van HTS de opdracht had gekregen om het kamp over te dragen aan hen vanwege veiligheidsproblemen.
“œDit is niet eens een kamp. Het zijn huizen die ik heb gebouwd en volledig heb ingericht. Er is gratis elektriciteit, gratis internet, gratis water”, vertelde hij aan MEE.
“œZe zitten niet in een gevangenis en kunnen vertrekken wanneer dat nodig is, maar ze moeten de leiding van het kamp verwittigen. Dit waren de regels een half jaar geleden. Ik verliet het kamp destijds en gaf het aan HTS de controle erover.”
In antwoord op vragen die via een berichten-app aan MEE werden gesteld, zei Shakiel dat hij het kamp had overgedragen als gevolg van een “direct bevel van de beveiligingsafdeling van HTS vanwege de veiligheid van mezelf tegen aanvallen van de Dawla-groep [IS] en ook om de veiligheid van de zusters in het kamp te handhaven”.
“Ze hebben voldoende bewijs dat aantoont dat enkele zusters van binnen het kamp samenwerkten met Dawla-groepen om de mensen hier in de door HTS gecontroleerde gebieden schade toe te brengen,” zei hij.
“Ik ben een humanitair persoon en ik heb niet de macht om dergelijke veiligheidsprocedures te handhaven en uit te voeren, dus het is alleen maar logisch dat ik het advies van de HTS-veiligheidsraad opvolg en het kamp aan hen overdraag.”
Verschillende bronnen van MEE zeiden dat HTS banden had met smokkelnetwerken die vrouwen van al-Hol naar Idlib brachten via Afrin in gebied dat wordt gecontroleerd door door Turkije gesteunde Syrische rebellen.
Een bron zei: “œZe zijn wanhopig. Sommigen van hen worden al jaren vastgehouden door de SDF in zeer slechte omstandigheden en willen er gewoon uit. Het grappige is dat ze alleen de mooie nemen. Degenen met wie mensen graag zouden willen trouwen.”
Shakiel ontkende elke betrokkenheid bij het smokkelen van vrouwen uit al-Hol.
“œDit heeft niets te maken met mij of de HTS-groep. Deze vrouwen staan in direct contact met smokkelaars en hebben mensen die veel geld betalen om hun vrijheid te kopen.”
Al-Jumailya is een van de vele kampen voor ontheemde Syriërs en buitenlanders in het ruige landschap en de landerijen rond het nabijgelegen stuwmeer Duwaysat, ten westen van de stad Darkoush.
Sommige kampen in het gebied zijn gelieerd aan de Turkistan Islamic Party (TIP), een onafhankelijke Oeigoerse militante groepering in de stad Jisr al-Shughour, ten westen van de provincie Idlib.
Bronnen die bekend zijn met het al-Jumailya-kamp beschreven het als omgeven door een hoge muur en toegankelijk via een hoofdpoort. De bewoners wonen in kleine huisjes met blauwe muren en vier kamers bestaande uit een keuken, badkamer, slaapkamer en woongedeelte.
Elke woning heeft een watertank en zonnepaneel op het dak. MEE’s bronnen zeiden dat de gebouwen schoon en in goede staat waren.
Een groter gebouw wordt gebruikt als klaslokaal voor de kinderen.
Van vrouwen uit IS-gebieden wordt verwacht dat ze lessen volgen “zodat ze de juiste dingen leren”, zei een bron. Een andere bron beschreef de lessen als “œderadicaliseringslessen”.
Vrouwen krijgen regelmatig voedselpakketten, die volgens bronnen bestaan uit donaties uit westerse landen, waaronder linzen, rijst, olie, bruine bonen en af en toe snoep.
Bronnen zeiden dat het kamp onbewaakt was, maar ver verwijderd van boerderijen of dorpen. Bewoners worden soms vergezeld naar Darkoush om boodschappen te doen, maar er wordt verwacht dat ze terugkeren.
In sommige gevallen, zeiden MEE’s bronnen, werden vrouwen die hadden kunnen ontsnappen achtervolgd door HTS-veiligheidstroepen en ofwel gevangengezet of teruggestuurd naar al-Jumailya.
Bronnen met wie MEE sprak, zeiden dat Shakiel verantwoordelijk was voor het toezicht houden op de buitenlandse vrouwen die in het kamp werden vastgehouden.
“œHij deelt daar hulp uit. Hij brengt mensen daar. Hij zorgt ervoor dat mensen daar blijven’, zegt een vrouw.
Shakiel zei dat de beweringen dat bewoners gevangen zaten of onderworpen waren aan bedreigingen of dwang “leugens” waren.
Huwelijksalternatieven
Vrouwen in het kamp worden onder druk gezet om te trouwen met een man die door HTS is gescreend om te bewijzen dat ze IS niet steunen en een potentiële bedreiging vormen voor de veiligheid, aldus verschillende bronnen.
Maar een van de bronnen van MEE zei dat de meeste vrouwen die naar Syrië waren gereisd en onder IS-regering leefden, “getraumatiseerd” waren door de ervaring en niets meer met de groep te maken wilden hebben.
“œVeel van hen gingen daarheen zonder te weten hoe het daar voor hen zou aflopen. Aan het eind van de dag werd hen een leugen verkocht’, zei ze.
“œDit zijn getraumatiseerde vrouwen. Ze zijn nergens anders in geïnteresseerd dan voor hun kinderen te zorgen. Sommigen van hen hebben hun kinderen laten sterven. Het enige wat ze willen is anoniem blijven en een normaal leven leiden, ver weg van waar ze aan zijn ontsnapt.”
Shakiel zei dat HTS alleen vrouwen vroeg om details te geven over mannen met wie ze wilden trouwen “voor de veiligheid van de vrouwen”.
“Als ze ervoor kiezen om te trouwen, dan trouwen ze in een islamitische rechtbank en de verantwoordelijke rechter neemt de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de vrouwen hun volledige rechten krijgen”, zei hij.
“œVanwege hun betrokkenheid bij Dawla mogen ze alleen in dit wooncomplex wonen omdat in het verleden veel vrouwen uit Dawla betrokken waren bij het bombarderen en doden van veel HTS en burgers in de door HTS gecontroleerde gebieden.”
In sommige gevallen, zeiden MEE’s bronnen, zijn de vrouwen die in het kamp wonen al getrouwd. Sommigen hebben via het Internationale Comité van het Rode Kruis contact kunnen opnemen met hun echtgenoten die in Koerdische gevangenissen werden vastgehouden. Anderen weten niet waar hun echtgenoten zijn en of ze dood of levend zijn.
“œEr is iets in de islam dat khula wordt genoemd , waarbij de vrouw een echtscheiding aanvraagt. En hij [Shakiel] zet deze vrouwen onder druk om khula te maken . Hij zegt dat je je man nooit meer zult ontmoeten, dus je kunt gewoon scheiden’, zei een vrouw die tijd in het kamp had doorgebracht.
Shakiel ontkende iemand onder druk te hebben gezet om te trouwen.
Hij zei: “œDe meerderheid van de zusters in het kamp heeft veel respect voor mij omdat ik hen ook respect geef. Er zijn er echter een paar die nog steeds loyaal zijn aan Dawla en hun best doen om leugens over mij en de groep HTS te verspreiden.”
Sommige vrouwen die in het kamp werden vastgehouden, waren zonder toestemming van HTS getrouwd met mannen na aankomst in Idlib, zeiden bronnen van MEE. Volgens hen werden de echtgenoten van de vrouwen vervolgens vastgehouden en opgesloten door HTS-veiligheidstroepen en beschuldigd van banden met IS.
Bronnen met wie MEE sprak, brachten de detentie van de vrouwen en hun echtgenoten in verband met een breder optreden van HTS tegen rivaliserende militante groepen en buitenlanders in het gebied dat onder hun controle staat.
“œDe veiligheidstroepen gaan nu door Idlib City en vragen [buitenlandse] vrouwen ‘Wie is je man?’. Als je geen man hebt, zeggen ze dat je moet vertrekken”, aldus een bron.
“En als je niet weggaat, brengen ze je naar de gevangenis en na de gevangenis word je naar al-Jumailya gestuurd.”
Vertrek naar Turkije
Volgens bronnen hebben vrouwen die weigeren te trouwen met iemand die door HTS is gescreend, een ander alternatief – overgeleverd worden aan lokale mensensmokkelaars om over de grens naar Turkije te worden gebracht.
Maar veel vrouwen zijn bang om naar Turkije te worden gestuurd vanwege de dodelijke gevaren die verbonden zijn aan smokkelroutes, waaronder het risico te worden beschoten door Turkse grenswachten, overvallen en misbruik.
Bronnen zeiden dat vrouwen en hun kinderen werden vervoerd in kleine boten langs de rivier de Orontes, die langs de Turks-Syrische grens loopt, vanuit Darkoush, en vervolgens urenlang over velden en ruig terrein moesten lopen.
Degenen die de overkant halen, worden vaak opgepikt door Turkse grenspatrouilles en teruggebracht naar Syrië. Als ze worden vastgehouden, worden ze geconfronteerd met onderzoek en mogelijke gevangenisstraf of repatriëring naar hun thuisland.
“œNiemand mag weg. De enige manier om uit het kamp te komen is door naar Turkije te gaan. Zij zullen het voor u regelen. Of je gaat trouwen”, aldus een bron.
Een andere vrouw die bekend is met het kamp, ook sprekend op voorwaarde van anonimiteit, zei: “œVeel mensen willen niet in Turkije belanden omdat ze niet weten wat de gevolgen voor hen zullen zijn. Het is een dreigement dat tegen hen wordt gebruikt.”
Shakiel ontkende dat vrouwen en kinderen tegen hun wil naar Turkije werden gesmokkeld.
Hij zei: “œVeel van de vrouwen willen naar Turkije omdat ze een normaal leven willen leiden en ze zich bewust zijn van de risico’s en gevaren die eraan verbonden zijn en ze zijn bereid die risico’s te nemen. Ze geven zich gewillig over aan de Turkse autoriteiten aan de grenzen.”
HTS-weigering
Shakiel is sinds 2015 betrokken bij hulpverlening in het door de oppositie bezette Syrië.
Zijn werk in Idlib omvatte, volgens zijn eigen posts op sociale media en bronnen die bekend zijn met zijn werk, het coördineren van hulpdonaties, het besturen van ambulances en het ondersteunen van reddingsoperaties na luchtaanvallen.
Mensen die zijn werk hebben gevolgd, beschrijven hem als “hardwerkend” en zeggen dat hij “veel goeds heeft gedaan”. Shakiel vertelde MEE in 2019 dat hij al meer dan 15 jaar een “fulltime humanitair werker” was in landen als Haïti, Pakistan en Myanmar.
Maar bronnen zeiden dat Shakiel in hetzelfde jaar dichter bij HTS was gekomen nadat de veiligheidstroepen hem hadden gered van een criminele bende die hem twee maanden had gegijzeld.
Shakiel vertelde MEE: “œIk ben in geen enkele vorm of vorm verbonden aan HTS op basis van trouw. Ik respecteer het werk dat ze doen en aangezien zij de regerende groep zijn, moet ik hun gezag respecteren.”
MEE begrijpt dat veel buitenlanders die in Idlib zijn gevestigd, onder druk staan om voor hun eigen veiligheid een relatie met HTS te onderhouden.
Een HTS-leider ontkende dat vrouwen in het al-Jumailya-kamp werden mishandeld of bedreigd, maar zei dat de groep het recht had om hen te controleren, inclusief het verzamelen van informatie over hun voorgenomen huwelijken, vanwege veiligheidsproblemen.
Hij zei: “œHet zijn moslimvrouwen die naar Syrië kwamen en het slachtoffer waren van ISIS, daarna werden ze het slachtoffer van de SDF [Syrische Democratische Krachten], opgesloten in moeilijke omstandigheden en blootgesteld aan schendingen, en het is onze plicht om hen te helpen, op een tijd waarin hun land weigert ze terug te nemen.
“œIedereen, of het nu met HTS of anderen is, kan daar met vrouwen communiceren en ze naar het gebied smokkelen. Er is geen privékamp”¦ noch dwingen we vrouwen iets te doen of bedreigen ze.”
Hij koppelde ook de beperkingen aan de vrouwen in het kamp aan de dreiging van IS.
“œWe willen onszelf en de veiligheid van de regio beschermen tegen slaapcellen, onbekende aanvallen en moorden.
“œHet is ons recht om te weten hoe, met wie en waarom ze kwamen, dus alle vrouwen die uit Oost-Syrië komen, ongeacht hun nationaliteit, moeten ons al hun gegevens geven, inclusief waar ze zullen wonen, met wie ze zullen trouwen, waarom en hoe ze heb de man leren kennen.”